Âleykum selam we rahmetullahi we berâkatuhu;
Hadis sahihtir.
Talha b. Ubeydullah, "Resûlullah'la birlikte hurmalıklarının başında bulunan bir kavme uğradım." diyor.
Rasulullah (s.a.v.), Medine’de iken ziraatçilerin yabani hurmaları, iyi cins hurmalarla aşıladığını görmüş ve ne yaptıklarını sormuştu.
“Öteden beri bunu yapıyorduk.” dediler.
Peygamber de: “Umarım ki siz bunu yapmasanız daha iyi olur.”buyurdu.
Onlar da aşılama yapmayı terk ettiler. Bu yüzden hurmalar o yıl olgunlaşmadan döküldü ve eksik oldu.
Durum Allah Rasûlune intikal ettirilince O şöyle buyurdu: “Ben ancak bir beşerim, size, dininize âit bir şey emredersem bunu uygulayın, size şahsî görüşüme dayanarak bir şey söylersem ben ancak bir beşerim.”
Bir başka rivâyette “...Siz, dünya işini daha iyi bilirsiniz.” buyurdular.
(Muslim, Fedâil, Bab 38, Hadis no: 139, 140, 141 - 2362-; Ahmed İbn Hanbel, Musned, 1: 162; İbn Mace, "Ruhûn", bab 15, Hadis no: 2470, 2471)
Bu hususta Kâdî İyâd (ö.544/1149) şöyle der: "Peygamber’den dünya işlerinden bazılarında sehiv ve hata vâki olması câizdir. Nâdiren vâki olan bu tür sehiv ve hatalar, peygamberliğe halel getirmez." (Kâdî İyâd,Şifâ-i Şerîf, sh., 573, terc., Nâim Erdoğan, H.S. Erdoğan, Çile Yay., İst., 1980)
Peygamberler, vahiy dışında sırf dünya işlerine ait meselelerde sadece kendi beşerî akıllarıyla bir zan, tahmin ve görüşte bulundukları vakit, diğer insanlar gibi isâbet ettirmeleri de yanılmaları da mümkündür. Bunlar peygamberler için bir noksanlık ve kusur değildir. Peygamberlerin vazifeleri, insanlığı dünya ve ahrette mes’ûd edecek hidâyeti, dini bilgileri tebliğ edip öğretmektir. Çeşitli dünya işlerini, teknik ve maddî ilimleri öğretmek değildir. Dünya işleriyle ilgili ilimler dinamiktir; gelişir, ilerler. Peygamber“Sizler dünya işinizi daha iyi bilirsiniz.” sözü ile görevinin din ve tebliğ işlerini öğretmek olduğunu, bu gibi maddî işlere âit bilgilerin tecrübe ve çalışmakla elde edileceğini söylemiş oluyor. Savaş ve siyâset işleri de tecrübeyle daha iyi bir şekilde bilinir. (Bahçeci Muhiddin, Pegamberlik ve Peygamberler, sf:, 121-122, Türdav Basım Yayım, İst., 1977.)
Kısaca hadiste geçen dünya işinden kasıt din-dünya ayırımı olmayıp, ihtisas ve uzmanlık isteyen işlerdir. Bu tür işler dünya işleri olarak ifade edilmektedir.
Muslim'in Âişe ve Enes'den olan rivayetinde Rasûl-u Ekram (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm) :«Dünyanızın işini siz daha iyi bilirsiniz.» buyurmuştur.
Telkih ve Te'bîr Arab dilinde muteaddid mânâlara gelir. Burada hurma çiçeklerini döllendirme mânâsına gelmiştir. Bilindiği gibi meyva çiçeklerinde döllenme işi rüzgâr ve böcekler vasıtasıyla yapıldığı gibi başka yollarla da yapılabilir. Bu işe bazen tozlaşma da denilir- Hurma çiçeklerinde yapılan dölleme şekli hadîsin metninde anlatılmıştır. Erkek hurma çiçeğinden bir parça alınıp dişi hurma çiçeğine yerleştirilir. Döllenen hurma çiçeklerinin verdiği hurma olgun ve dolgun olur. Döllenmeyen ağaçların hurmaları ise Şıys olur. Şıys kelimesi lugat kitablarında adî hurma ve çekirdeği pekişmemiş hurma mânâlarına açıklanır.
Rasûl-u Ekram (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm'in «Dölleme işinin bir yarar sağlıyacağını sanmıyorum» sözü ile ilgili olarak Sindi: Rasûl-u Ekram (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm bu sözünde doğrudur ve aksi çıkmamıştır. Çünkü gerçekten öyle sanıyordu. Eğer döllemenin bir yarar sağladığım sandığı halde yarar sağladığını sanmadığını söylemiş olsaydı, sözünün hilafı çıktı diye bir şey hatıra gelebilirdi. Hâşâ böyle bir şey söz konusu değildir. Rasûl-u Ekram (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm'in buyurduğu "Ekzibe" fiili de yanılma mânâsına yorumlanır. Yâni dînî bir hükmü bildirirken O'nun yanılması mümkün değildir, demiştir.
Nevevî de bu hadîslerin şerhinde özetle şöyle, der :
"Rasûl-u Ekram (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm'in, şer'i bir mesele hakkında kişisel ictihâdda bulunduğu zaman bununla amel etmek ve buna uymak zorunludur. Fakat dünya işleri hakkında şer'î bir hüküm olmamak üzere kişisel görüş ve danışma mâhiyetinde bir söz söylerse buna uymak dînen vâcib değildir. Hurma ağaçlarının döllenmesi meselesi hakkında buyurduğu ilk söz bu nevidendir. Bunun içindir ki «Dünya işini siz daha iyi bilirsiniz.» buyurulmuştur.
Âlimler yukardaki durumu beyân ettikleri gibi Rasûl-u Ekram (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm'in hurma döllenmesine âit sözünün bir durumu bildirmek değil bir zannı ifâde etmekten ibaret olduğunu, nitekim bâzı rivayetlerde bunun belirtildiğini söylemişlerdir. Dünya işleri hakkında O'nun bir zan sahibi olması ve zannettiği duruma aykırı bir durumun belirmesi O'nun için bir noksanlık sayılamaz. Bir peygamber'in bir dünya işinde yanılabilmesinin sebebi ise onların din işlerine önem vermeleri ve dünya işleriyle pek iştigal etmemeleridir."
Hadîslerden Çıkarılan Hükümler
1. Hurma ağaçlarının döllenmesini sağlamakta bir sakınca yoktur. Diğer ağaçların hükmü de aynidir.
2. Rasûl-u Ekram (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm'in bir dînî hükmün beyânı hususunda yanılması mümkün değildir. Fakat dînî bir hüküm mâhiyetini taşımıyan ve tamamen bir dünya işine âit bir meselede Peygamber (Aleyhi's-salâtu ve's-selâm)'in yanılması, yâni o mesele hakkındaki zan ve kanaatinin aksine bir durumun görülmesi mümkündür. Çünkü böyle bir zannm din ile alâkası yoktur. Tamamen dünyaya âit bir mesele ile ilgilidir. Böyle bir zan, Risâlet makamı için bir noksanlık getirmez.
3. Dünya işlerimizi görürken meşru olmak kaydıyla en uygun, yararlı ve kazançlı olanı seçmekte serbestiz. Fakat dinle ilgili sorunların çözümlenmesi için aklımızı hakem yapıp fetva vermemiz mümkün değildir. Mutlaka şer'î delilleri tetkik ve tahlil eden İslâm âlimlerinin beyanlarına göre hareket etmek zorunluluğu mevcuttur.
