Hadisin iki tarafa göre tahriç ve değerlendirilmesi yapılacak
HADİS
لما اقترف آدم الخطيئة قال يا رب اسئلك بحق محمد لما غفرت لى فقال الله يا آدم وكيف عرفت محمدا ولم اخلقه قال يا رب لانك لما خلقتنى بيدك ونفخ فى من روحك رفعت رأسى فرأيت على قوائم العرش مكتوبا لا اله الا الله محمد رسول الله فعلمت انك لم تضف الى اسمك الا احب الحق اليك فقال الله صدقت يا آدم انه احب الخلق الى ادعنى بحقه فقد غفرت لك ولولا محمد ما خلقتك24
Ömer İbnu’l-Hattab(Radıyallahu Anh)’dan şöyle bir hadis rivâyet edilmiştir.
Âdem (Aleyhisselâm) Peygamber hata işlediği zaman dedi ki:
“Ey Rabbim! Muhammed’ (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in hakkı için senden af diliyorum” Allah (Celle Celalühü) dedi ki ben onu yaratmadan nasıl Muhammedi tanıdın? Âdem (Aleyhisselâm) dedi ki:
“Ey Rabbim! Sen beni elinle yaratıp ruhundan bana üflediğin zaman, başımı kaldırdığımda Arş’ın sutunları üstünde “Lâ ilâhe illallâh Muhammed (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Rasulüllah” yazılı olduğunu gördüm, Allah (Celle Celalühü) da dedi: “Seni affettim.
Eğer Muhammed (sav) olmasaydı seni yaratmazdım.”
................Hadise uydurma diyenlerin görüşü:
a) Bu hadis içinZehebî “Bana göre isnadı zayıftır, râvîlerden
Abdurrahman zayıftır, Abdullah bin Eslem el-Fiherî ise, bunun kim olduğunu bilmiyorum” haberin uydurma olduğunu söylemiştir.
Elbânî Abdurrahman bin Zeyd bin Eslem’in zayıf olduğu konusunda ittifak vardır. Ahmed bin Hanbel, Ebû Zur’a, Ebû Hatemi, En-Nesâî, ed-Dârâkutnî ve başkaları onu zayıf görmüştür.
Elbânî: ...“Bana göre ...Zehebî el-Mîzân’da “el-Fiherî”ye yer vererek ona hadis isnad ettikten sonra bunun batıl bir haber olduğunu söyler.” dedi.
İbn Hacer de el-İsabe’de 3/360’ta aynısını söylüyor ve ilaveten el-Fiherî hakkında şöyle diyor: “Emsali olduğundan muhtemelen bu ondan önceki kişi olabilir. Bu kişi Abdullah bin Müslim bin Rüseyid’tir.
İbn Hacer diyorki: “İbn Hibban onu hadis uydurmakla itham” etti.
b) Hâkim’in bu hadisle ilgili rivâyeti, onu red nedenlerinden biridir. Zira kendisi el Medhulü İlla Ma’rifeti’s-Sahih-i Mine’s-Sakîm” adlı kitabında (uydurma) hadisler rivâyet ettiğini söyler.
Bu işin erbabından olan ve düşünebilen bir insan, bu yaptığının onun aleyhinde olduğu konusunda zorluk çekmez.
Elbânî der ki: Hâkim, el-Müstedrek’te kendi kendine çelişkiye
düşmüştür. Zira (cilt 3 sh. 332)’de adı geçen Abdurrahman’dan rivâyetten başka bir hadis sahih görmediği halde bunu rivâyet etmiştir. Ayrıca Buhârî ve Müslim’in Abdurrahman bin Zeyd’i Huccet olarak kabul etmediklerini de söyler.
Değişik yollarında merfu mu? Yoksa mevkûf mu olduğunda çelişkilik derecesinde farklılık vardır.
Bu hadisi Kur’ân-ı Kerîm’e ters düşmesinden hadisin batıl ve uydurma olduğunu söyleyen âlimlerin tespitini güçlendirmektedir.
.......................Hadise sahih diyenlerin görüşü:
a) Hâkim: Ebû’l-Haris Abdullah b. Müslim el-Fiherî yoluyla İsmail b.
Mesleme den o da Abdurrahman b. Zeyd b. Eslemden o babasından o da dedesinden o da Ömer (Radıyallahu Anh) rivâyet etmiştir. Bu senetle el-Müstedrek’te (c.2 sh.615) bu sahih bir isnaddır demiştir.
Zehebî’nin Şeyhu’l İslâm dediği şeyhlerinden biri olan Subkî, (Şifâu-s-Sıkâm)’ın 134 ve 135. sayfalarında bu hadisin sahih olduğunu söylemiştir.
Taberânî, Beyhakî , Ebû Nuaym, Kastallânî (ö.923/1517) sahih bir isnad ile, Suyûtî hadisin bazı tarîklerinin zayıf olduğunu söylediyse de hadisin aslının bazı şahid ve mütabi’lerle sahih ligayrihi olduğu, kanaatine varmıştır.
Zurkani, Subkî (ö.771/1369), Kastallânî, Suyûtî, Zurkânî (ö.1122/1710) ve Kevserî gibi birçok hadis hafızı ve muhaddisin şehadeti ile Hâkim’in haklı, Zehebî’nin ise haksız olduğu ortaya çıkıyor.
Abdullah bin Müslim el-Fehrî’nin uydurmacı bir râvî olduğunu kimse söylemedi. Elbânî yalnış söylüyor. Zehebî kim olduğunu bilmiyormuş, bu kadarı doğru.
Zehebî Abdullah bin Müslim el Fehri’nin kim olduğunu bilmiyormuş Zehebî’nin bilmemesi, her zaman zarar etmez.
Bu zat bilinen birisidir. Beyhakî’nin, Delâil’indeki İsnadda, İbn İshak b. Rahuye O’ndan Mısırda rivâyet ettiğini ve O’nun Ebû Ubeyde bin Cerrah’ın taifesinden olduğunu haber verdi. Bu, az da olsa onu bir tanıtmadır.
Bu râvîye Abdurrahman’dan rivâyetinde, Taberânî’nin es-Sağir’inde ve Acurri’nin eş-Şerîa’sında mutabi’ler var. Beyhakî Delail’nde uyduruk rivâyet koymamayı bir “esas” olarak tutmuştur ve hadisin isnadını Abdullahla değil de Abdurrahmanla zayıf kabul etmiştir.
Bu da O’nun Abdullah’ı uydurmacı veya zayıf kabul etmediğini göstermektedir.
İbn Hacer, ne bu râvî, ne de bir önceki kendi tabakasından olan, Abdullah İbnül Müslim ibnül Rüşeyd hakkında kınama yollu hiç bir söz etmemiştir.
Elbânî yanlış söylüyor. El-İsâbe’de değil de, Lisanu’l Mizan’da,
Zehebî’nin dediklerini naklediyor.
İbn Hacer sadece Fihrî için “Bunun, önceki, Abdullah ibnu Müslim ibnu Ruşeyd olmasını uzak bir ihtimal görmüyorum.
Çünki onun tabakasındandır”, Abdullah ibnu Müslim ibnu Ruşeyd için de Zehebî’nin ibnu hibbandan yaptığı nakil akabinde inteha/ bitti dedikten sonra İbnu Hibban'ın sözünün kalan kısmını ilave etti ve kendinden olarak sadece “Hatib, Abdullah’ın babasını şeddelemekle (Musel-lem şeklinde), dedesini de tasğirle Ruşeyd şeklinde) harekeledi” ifâdelerini kullandı İbn Hacer.
Elbânî’nin “Lisân-ül Mizân” eserindeki inteha/bitti “ben derim ki” sözünün öncesinin, Zehebî’ye sonrasınında İbn Hacer’e aid olduğunu bilmiyorsa, kötü, biliyorsa daha kötü.
Üstelik Zehebî’nin bilmemesi İbn Hacer’in de zayıf ihtimali ne zamandan beri kesin ilim oldu?
Nasıl oldu da, bilmeme ve ihtimal, İbn Hibban’a göre, hakkında açıklamalı cerh olmayan râvîlerde asıl olan güvenilirliktir temel esasından ağır geldi.
Bir de, Hâkim, Beyhakî ve Sübki’nin ifâdelerinden el-Fehrî’nin sika, yani güvenilir olduğu anlaşılıyor. Zira tenkıd yerinde susmak bunu ifâde eder. Abdurrahman İbn zeyd, İbn Eslem hakkında söylenenler için;
Kevseri şöyle diyor: Abdurrahman bin Zeydi, İmâm Mâlik zayıf kabul etti ve diğer bir takım âlimlerde ona tâbi olup, zayıf kabul ettiler. Ancak onu yalancılıkla itham etmediler.
Aksine yanılmakla itham edilmiştir. Onun gibi birinin rivâyetleri elenir. Bazıları seçilir. Hâkim, bu rivâyeti İmâm Mâlik’in kabul ettiği rivâyetlerden olduğunu görünce böyle yaptı. İmâm Mâlik’in bu haberi nasıl kabul etti derseniz?
Şöyle açıklayabiliriz:
İbn Humeyd’in bildirdiğine göre Abbası halifesi Ebû Cafer Hacca gittiği zaman Hz. Peygamber’in mezarını ziyarete vardığında orada bulunan İmâm Mâlik’e: “Ya Eba Abdillah yönümü Kıbleye dönüpte mi duâ edeyim?” dedi. İmâm Mâlik de, Halife Ebû Mansur Cafer’e “Niçin yönünü ondan çevireceksin? Halbuki o seninde baban Hazret-i Âdem (Aleyhisselâm)’in de Allah’a vesilesidir. Bilakis Rasulüllah yönüne dön. Onun şefaâtini iste. Çünki Allah onun şefaâtiyle seni affeder” dedikten sonra:
“Eğer onlar kendilerine zulmettikleri zaman sana gelseler de Allah’tan bağışlanmayı dileseler, Rasul de onlar için istiğfar etseydi, Allah’ı ziyadesiyle affedici, esirgeyici bulurlardı.” (Nisa 4/64)âyetini okudu.)
Buradan şu anlaşılıyor ki, İmâm Mâlik, Hâkim’in rivâyet ettiği Âdem (a.s) haberini kabul edip fıkhi bir meselede delil olarak ileri sürdükten sonra Abdurrahman bin Zeyd bin Esleme’den “yanılma, zabt azlığı ve töhmeti ortadan kalkar” çünkü onu zayıf kabul edenler sadece İmâm Mâlik’e uyuyorlardı.
Abdurrahman b. Zeyd, her haberi reddedilecek kimselerden değildir.
İşte size, Şafii, el-Ümm’de ve Müsned’inde Allah’ın Dininin mes’elelerinde, Onun bazı hadislerini delil getirmektedir. Bu sebeble, bu hadisi “sahih” kabul etmesinde, Hâkim kınanamaz. Aksine doğru olan, bu (“isnadı sahihtir” hükmü)dür.
Uydurmacılık ayıbını ona hiçbir imâm yakıştırmamasına rağmen
Elbani bunu kendisi eklemiştir.
Abdurrahman bin Zeyd bin Eslem’in Babasından uydurma haber verdi demek “hadis uyduran biridir” demek değildir. “vedaa aleyhi”, yani “Falancıya yalan iftira etti” ile, “reva anhu’l mevduât”, yani “Falancadan uydurma rivâyetleri nakletti” sözleri arasında ilim adamlarınca mühim fark var.
Birincisinde, “uydurmacı”lık ve “yalancılık”, ikincide ise, “dikkatsizlik” ve “gaflet” var. Elbânî ya bu farkı fark etmedi veya kasıtlı olarak gizledi.
Birinci ihtimal kötü. İkincisi daha kötü.
Bir çoklarının, “onda biraz zayıflık var” şeklindeki sözlerini görmezden gelerek “cidden zayıftır” diyen bir iki kişinini sözüne sarılmak, ne derece doğrudur.
“Zabıttaki az zayıflık” rivâyeti en çok hasen mertebesine düşürür,
uydurma yapmaz.
Ahmed b. Hanbel, O’nda bir yanda zayıflık görürken, öte yanda Müsnedinde O’ndan hadis rivâyet ediyor ve itiraz etmiyor.
İmâm Şafii, Müsned’inde ahkam mevzusunda O’nun rivâyetini delil olarak ileri sürüyor.
Bu, O’nu güvenilir bulmak değil midir? Bilenler bilirki, Müctehidin bir rivâyeti delil getirmesi, bir çok usulcüye göre onu sağlam kabul etmesi demektir.
Hâkim’in, Buhârî ve Müslim’in Abdurrahman’ı huccet kabul etmediklerini söylemesi, O’nu zayıf kabul etmesi demek değildir.
Hâkim, Müstedrek’inde rivâyet edeceğini söylediği sahih hadislerin sadece Buhârî ve Müslim’in veya Buhârî’nin, yahud Müslim’in şartlarına uyan sahihler olacağını vaad etmemişti ki, onların şartlarına göre olmayan rivâyeti yapmakla kendisiyle çelişmiş olsun.
O, Müstedrek’e Buhârî ve Müslimden başkalarının ve kendinin ölçülerine göre sahih olan rivâyetleri de aldı. Keza, şeyhlerinin bu haberi, ancak içinde Abdurrahman’ın bulunduğu bu isnadla rivâyet ettiklerini söylemesi, rivâyeti ve Abdurrahman’ı zayıf gördüğü manasına da gelmez.
Sahihliğin en üstünden en aşağısına kadar çok mertebeleri olduğuna göre, belki, daha güçlü bir isnad bulsaydım daha da iyi olurdu ama, burada bu kadar sahih olanı bulabildim demek istemiştir.
Ancak bu sözden zayıflık çok zor anlaşılır. Hatta anlaşılmaz. Nasıl böyle olmasın ki, kendisi şu tevessül hadisi için “isnâdı sahihtir” sözünü açıkça söylüyor.
Hâkim’in şu isnad için, sahihtir demesi, Abdurrahman’ı kendi ictihadınca güvenilir kabul etmesi demek değil midir?
İmâm Şafii’nin Abdurrahman’ı Şeyh kabul etmesi ve O’ndan rivâyetini, haram olması ihtimali olan bir şeyin helal olduğuna dair delil olarak ileri sürmesi, bu râvî güvenilir birisidir demek değil midir?
Bir muhaddis ve müctehid olan Subki’nin sahihtir demesi, O’na Şeyhu’l İslâm diyen talebesi Zehebî’nin uydurmadır, demesinden daha mı zayıftır?
Güvenilir diyenler bunu bilgi ve ictihadlarınca dedikleri gibi zayıftır diyenler de, bu sözlerini vahye dayanarak değil de bilgi, kanaat ve ictihadları icabı söylemektedirler.
Bütün bunlar hariçteki karineler (alamet ve işâretler) hesaba katılmadığı taktirdedir. Onlar hesaba katılırsa rivâyetin sahihliği ağırlık kazanır. Üstelik bu rivâyetin şahitleri de vardır. Âdem Aleyhisselâmın tevessülü ile alakalı bu rivâyeti pekiştiren ona mütabi ve şahit olan başka rivâyetler de vardır.
Merfu’luk Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ile Mevkuf’luk (bir sahabi sözü oluşu) arasında her zaman çelişki olmayabilir. Olabilir ki, sahabi onu bazen Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) sözü olarak aktarmıştır, bazen de iktibas veya telmih yoluyla kendi sözü olarak söylemiştir.
Bir çok sahih hadiste bunun misali vardır.
Üstelik böyle bir gayble alakalı mevkûf rivâyet, hadis usulcülerine ve diğer âlimlere göre söz birliği ile hükmen merfudur. Dolayısıyle ortada çelişki yoktur.
Bu rivâyet Kur’ân’a değil, O’nu anlayamayacak olanlara ters gelmiş olabilir. Oysa büyük imâmları olan İbn Teymiyye hadisi uydurma ilan etse de “Muhammed (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)olmasaydı seni yaratmazdım” sözünün manasının, bir takım âyetler istikametinde bazı yönleriyle doğru olabileceğini söylüyor.
İbn Teymiyye başka bir yerde Peygamberimizi övdükten sonra diyor ki; 've şöyle dense inkar edilmez. Mahlukatın hepsi onun hürmetine (ecline) yaratıldı. Ve o olmasaydı yaratmazdı.'
İmâm Mâlik’in Şifâ’daki Halife Ebû Mansur Cafer’e dediği, “Seninde, baban Âdem Aleyhisselâm’ında vesilesidir. Bilakis duâ ederken Rasulüllah’ın yönüne dön” dediği geride geçen İmâm Mâlik’in bu sözünü bize bildiren râvîlerin tahriç ve değerlendirmelerini haberin doğruluğunu göstermek için kısaca değinelim.
Kadi İyad, bu haberi, Şifâ-i Şerif’de, Kadi Ebû Abdürrahman el-Eşari, Ebû’l Kasım Ahmet b. Bakıyy el-Hâkim ve bir çoklarından, (Onlar) İbn Dilhas’dan (o), Ebû’l Hasen Abdullah b. Fihr’den (o), Ebû Bekr Muhammed b. Hamad b. Ferec’den, o Ebû’l Hasen Abdullah b. Müntab’dan (o), Ya’kub b. İshak b. Ebî İsrail’den (o), İbn Humeyd’den (o), Mâlik’den rivâyet etti.)
Mâlik’in, Ebû Cafer’e söylediği zikri geçen sözüne gelince… O, Kadi İyad’ın Şifâ’da güzel bir senedle yaptığı rivâyettir. Seneddeki İbn Humeyd, Tekıyy-i Subki’nin zannının aksine, ağır gelen görüşde Muhammed b. Humeyd er-Razi’dir. Lakin, şu Râzî’nin hali, Şems İbn Abdi’l Hâdî’nin tasvir etmek istediği gibi de değildir. Öyle ki, hakkında konuşan herkesin sözlerini topladı, onu övenlerin sözlerini ihmal etti. Bu hoş bir davranış değil.
Bu Muhammed b. Humeyd’den Ebû Dâvûd, Tirmizî, İbn Mâce, Ahmed b. Hanbel ve Yahya b. Main rivâyet yapmıştır.
İbn Ebî Heyseme şöyle dedi: İbn Maîn’e bu kişi hakkında sorulduğunda, “sikadır, zararsızdır, Razi, zekidir”dedi.
Ahmed b. Hanbel şöyle dedi: Muhammed b. Humeyd, var olduğu müddetçe Rey beldesinde ilim devam edecektir.
Buhârî, “hakkında iyi düşünülmeli”, dedi. Sağani ve Zuheli onu övenlerdendir.
Halili, (ö.446/1054) “İrşad”da, “hafız ve bu işi bilen biriydi. Ahmed ve Yahya ondan razı oldu,” dedi, böyle birisi, böyle bir haberde itham edilmez…
Ya’kub b. İshak’da bir beis yok, (Zararsız biridir.) Nitekim Hatib, “Tarih”inde böyle dedi.
Ebu’l Hasen Abdullah b. Müntab, Kadi İsmail’in en büyük talebelerindendir. Bu İbn Müntab’i, Muktedir üç yüz senesi civarında Medine-i Münevvere kadılığına getirmişti. O zamanda ilim sahiblerinden ileri gelen sağlam kişilerden başkası Medine-i Münevvere kadılığına getirilmezdi.
İbn Muntab babasının ismidir. İsminde birçokları yanlışa düşmüştür. Talebesi Muhammed b. Ahmed b. Ferec’i Sem’ani, Ensab (isimli kitabında) da Cezairi isimli başka bir şahsı anlatırken “güvenilir” bulmuş ve İbn Esir, Lübab’da onu tasdik etmiştir.
Ebu’l Hasen (b. Ali) el-Fihr (Kevseri, “El-Fihri” şeklinde yazmış veya matbaa hatası var, düzeltme Şifâ’dan ve şerhlerinden yapıldı. Allahu a’lem.) güvenilir ve sağlam kimselerden olub, Zehebî’nin “İber”inde tanıtılmıştır.
İbn Dilhas, İbn Abdi’l Berr’in şeyhlerinin sağlamlarındandır ve İbn Beşküval’ın “Sıle” (isimli eserin) de tanıtılmıştır. Bu kitab Madridde basılmıştır…
(Kevseri, İyad’ın haberi kendilerinden aldığı şeyhlerinin sağlam olub olmadıkları hakkında bir şey dememiş. Ancak aşağıda da geleceği üzere, Hafız Muhaddis Hafacî onların “güvenilir sağlam” kimseler olduğunu söylemiştir.)
İbn Abdi’l Hadi, bu haberi kabul etmekten kaçınmaktadır. Çünki o, çaresiz, şeyhi (İbn Teymiyye)’nin yanlışlıklarına dokunmaktadır.
İbn Müntab bu haberi rivâyet etmekle şeyhi Kadı İsmail’in, Mebsut’undaki, İbn Vehb’in Mâlik’den yaptığı rivâyete zıd olarak yaptığı rivâyeti, reddetmeyi murad etti.
İsmail Iraklı âlimlerdendir. Mısır’lı ve Medine’li âlimler Mâlik’in meselelerini (söz ve ictihadlarını) ondan daha iyi bilir.
Üstelik İsmail, (Mâlik’den) zikrettiğini Mâlik’e isnad etmedi, irsal etti. (Kesintisiz sened zinciriyle Mâlik’e dayandırmayıb, ondan rivâyet edeni atlayarak kesik bir senedle ondan rivâyet etti.)
Lakin bu, İbn Abdi’l Hâdî’nin nefsinin arzusuna uyduğundan, bunu İbn Müntab’ın rivâyetinin aksine, senedini araştırıp sormadan kabul etmektedir. Fikrince senedini anmaya ihtiyaç bırakmayacak ölçüde (İsmaili) aşırı bir şekilde medhetmektedir. Dâvûd-Isfehânî’nin onun hakkında söylediğini sanki görmedi…
(Kevserî’nin Makâlât’ındaki Mahku’t Tekavvül isimli makalesinden kısaltılarak aktarılan sözü bitti. Sh:392-393)
Hafız Muhaddis Hafacî, şöyle demektedir: Bu haberde, “Ziyaret esnasında, duâ ederken kabri şerife dönmek (şeriatça) kötü görülen bir iştir. Hiç bir âlim bunu dememiştir.
Ancak, Mâlik’e atılmış bir iftirada rivâyet edilmiştir” diyen İbn Teymiyye’ye bir cevab vardır. “Mâlike iftira” sözü ile İyad’ın bu rivâyetini kasdediyor. (İyad’a iftira ediyor.) Allah-u Teâla Kadı İyad’ın hayrını bol etsin, bu olayı sahih bir senedle rivâyet etmiştir ve bunu hocalarının sikalarının (sağlam ve güvenilirlerinin) bir çoğundan aldığını söylemiştir.
İbn Teymiyye’nin, “bu yalan ve gelişi güzel söylenmiş bir sözdür” deyişi, batıl sözlerindendir. “Rivâyet edilmemiştir ve nakledilmemiştir” sözü de batıldır. Zira bu (kabri şerife dönerek duâ etmek), Mâlik, Şâfî ve Ahmed’in mezhebidir…
İmâm Sürûcî’nin de anlattığı gibi, Ebû Hanîfe’den, ziyarette kabre dönüleceği, sonra da kıbleye dönülüb duâ edileceği rivâyet edildi. Lakin, İbn Hümam’ın da dediği gibi, Ebû Hanîfe’ye nisbet edilen bu görüş yanlıştır.
O, bizzat kendisi Müsned’inde kabri şerife dönülerek duâ edileceğini İbn Ömer’den yaptığı, “Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) kabrine kıble tarafından gelip sırtını kıbleye çevirip yüzünle kabre dönmen ve esselâmu aleyke eyyuhennebiyyü ve rahmetüllahi ve berekatühu demen, sünnettendir” şeklindeki rivâyetle ortaya koymuştur.
Ebû Hanîfe, bunu Nafi’den, O da İbn Ömer’in kendisinden rivâyet etti.
Görüldüğü gibi, isnad sahihdir. Zira Nafi İbn Ömer’in kölesi olup ondan ve başka sahabilerden hadis rivâyet etmiş olan, son derece sağlam bir râvîdir. Ondan Ebû Hanîfe, Mâlik ve diğerleri rivâyetler yapmışlardır. Hicri 117’de ölmüştür.
KAYNAK SELEFİLER VE TAAVVUFÇULARIN GÖRÜŞLERİ
ÂDEM ALEYHİSSELAM‟IN TEVESSÜLÜ
Selefiler ve Tasavvufçuların görüşleri Kitabına Reddiye
Ömer radıyallahu anh‟den merfuan; “Âdem aleyhisselam hatayı işlediğinde; “Ya Rabbi! Muhammed hakkı için senden beni bağışlamanı istiyorum” dedi. Allah Teala; “Ey Âdem! Henüz yaratmadığım halde Muhammed‟i sen nasıl tanıdın?” diye sordu. Âdem; “Ya Rabb! Sen beni elinle yaratıp bana ruhundan üflediğinde başımı kaldırdım. Arşın sütunları üzerinde “Lailahe illallah Muhammed rasulullah” cümlesinin yazılı olduğunu gördüm. Bildim ki sen, ismine ancak mahlûkatın en sevimlisini izafe edersin” dedi. Bunun üzerine Allah; “Doğru söyledin ey Âdem! Hakikaten o bana mahlûkatın en sevgili olanıdır. Onun hakkı için bana dua et. Ben de seni bağışladım. Şayet Muhammed olmasaydı seni yaratmazdım.” Buyurdu.
Hakim (1/672) Tarihut Taberi (1/160) Taberani Evsat (6/313, no;6502) Taberani Sağir (2/182 no;684) Beyhaki Delail (5/488) Kastalani Mevahib (1/28) Suyuti Hasais (1/21) İbni Cevzi Vefa (no;4) Zürkani Şerhul Mevahib (1/62) Mecmauz Zevaid (8/253) Hafaci Nesimur Rıyaz (3/444) Suyuti Dürrül-Mensur (1/142) İbni Kesir Bidaye (1/81, 2/322) Kadı Iyaz ġifa (s.174) Suyuti Menahilus Safa (s.30) Aliyyul Kari ġerhu ġifa (2/51) Sebilu Hedyir Reşad (1/103) Kevseri Muhikkut Tekavvul (s.14) Acurri Şeriat (no; 906, 913) Nebhani Huccetullah (1/314) Cem‟ül Fevaid (8373) İbni Allan esSıddıki Futuhatur Rabbaniye (5/36) Suyuti el Havi (işareten;2/174) Alusi Neşrul Mehasin (s.109) Tusi Tıbyan (1/169) Ġbni Asakir (7/437) Sübki Şifaus Sekam(s.120) Muğnil Muhtac (1/512) Mahmud Said Memduh Raf‟ul Minara (s.249)
Muhammed Alevi el-Maliki, el-Mefahim kitabında (s.46) Hakim‟in yanı sıra Suyuti, Kastallani, Beyhaki, Zürkani ve Sübki‟nin bu hadise sahih dediklerini iddia etmiştir. El-Alevi‟yi taklid eden Ali Hoşafcı gibi, işin ehli olmayan yazarlar da aynı yanlışı devam ettirmişlerdir. Suyuti ve Subki Hakim‟in tashihini nakletmişler, kendileri hadisin sahih olduğunu söylememişlerdir. Beyhaki, Kastallani, Heysemi, Hafaci, Suyuti Aliyul-Kari, ve Zürkani ise hadisin zayıf olduğunu belirtmişlerdir
Bkz.: Suyuti el-Hasais (1/47) Suyuti Tahricu Ehadisu‟ş-Şifa (s.30) Beyhaki Delail (5/489) Kastallani Mevahib (1/76) Heysemi Mecmau‟z-Zevaid (8/253) Zürkani Şerhu‟l-Mevahib (1/76 Mevahib kenarında) Sübki Şifau‟s-Sekam (s.163) Hafaci Şerhu‟ş-Şifa (2/242) Aliyul-Kari Şerhu‟ş-Şifa (1/215)
Zehebi İbn Hacer İbn Teymiyye İbn Abdilhadi İbn Kesir İbn Arrak ve el- Elbani uydurma olduğunu açıkladılar. Telhisu‟l-Mustedrek (2/615) el-Mizan (2/504) Lisanu‟l-Mizan (3/359-360) Er-Reddu Ale‟l-Bekri (s.4-21, 59) Minhacu‟s-Sunne (7/131) Es-Sarimu‟l-Menki (s.36) El-Bidaye (2/323) Tenzihu‟ş-Şeria (1/76) Ed-Daife (25) et-Tevessül (s.102-114)
Bu rivayetin isnadında cumhurun zayıf kabul ettiği ravi Abdurrahman Bin Zeyd Bin Eslem ve hadis uydurucu Ebul Haris Abdullah b. Müslim el-Fihri vardır. İbni Zeyd hakkında olumlu denebilecek tek değerlendirmeyi İbni Adiy yapmıştır.( İbni Adiy Kamil (4/273) Bkz.: Heysemi Mecma (8/192) Feydul Kadir (2/477))Bu konuya sonra döneceğiz inşallah.
Taberani‟den gelen rivayette Abdurrahman Bin Zeyd‟e ulaşan isnad‟da;
Muhammed Bin Davud – Ahmed Bin Said el Fihri – Abdullah ibni İsmail el Medeni yer alır ve Taberani Mucemu‟s-Sağir‟de; Ahmed İbni Said‟in teferrüd ettiğini söyler. Taberani Sağir (2/182) Evsat (6/313)
Taberani‟nin Evsat ve Sağir‟deki bu isnadı hakkında Heysemi; “Tanımadığım kimseler vardır” demiştir. Mecmau‟z-Zevaid (8/253)
Ahmed Bin Said el-Fihri; Ahmed Bin Said Bin Yakub‟tur. Zehebi, el-Muktena Fi Serdi‟l-Kuna‟da; “Ahmed Bin Said el-Fihri‟den Mekhul ve İbni Cevsa rivayette bulunmuştur derken İbni Hibban, Sükat‟ta; “Ahmed Bin Said Bin Yakub‟dan Mekhul (Ebu Abdirrahman el-Beyruti) ve başkaları rivayette bulunmuştur” der Ahmed Bin Said Bin Yakub el-Fihri sadece İbni Hibban tarafından Sikat‟ta zikredilmiş olup meçhuldür. Zehebi el-Muktena (1/163 no;1279) İbni Hibban Sükat (8/47 no;12190) bkz. Tehzibut Tehzib (1/28) Tehzibul Kemal (1/318)
Abdullah İbni İsmail el-Medeni ise İbni Büveyh diye bilinen zat olup meçhul (mestur) bir ravidir. İbni Cevsa ile aynı senede (h.350) vefat etmiştir. İbni Ebi‟d-Dünya ve başkalarından hadis rivayet etmiştir. Kendisinden de İbni Rızkaveyh rivayette bulunmuştur.( İbni Kesir Bidaye (11/409)) İmam idi Yalnız bu “imam” ibaresi ile kastedilen mescid imamlığıdır.
Ebu Nuaym‟ın Delail‟inde ise İbni Zeyd‟e ulaşan isnad şöyledir;
Şeyh Ebul Ferec – Süleyman b. Ahmed – Ahmed Bin Rüşdeyn – Ahmed b. Said el-Fihri – Abdullah b. İsmail el-Medeni. İbni Teymiye Mecmuul Fetava (2/151) Neticede zayıf olan Abdurrahman b. Zeyd b. Eslem teferrüd etmiştir.
Abdurrahman b. Zeyd, hafızasının iyi olmaması sebebiyle cerh edilmiştir. Nitekim İbni Huzeyme; “Ehli İlm, hafızasının kötülüğü yüzünden onunla delil getirmez.” demiştir. Onun hakkında Ebu Hatim der ki; “Hadiste kavi değildir. Kendisi salih olup hadiste vâhî (çok zayıf)dir.” Ahmed, İbn Main, Buhari, Nesai, Darekutni, Tahavi ve başkaları onun zayıf olduğunu açıklamışlardır. İbni Adiy; “hadisleri hasendir. Bazıları onu güvenilir bulup hadislerini yazdılar.” der.( ibni Hacer Tehzibut Tehzib (6/161) ibni Adiy Kamil (4/273) Tehzibul Kemal (17/118))Ancak bu söz reddolunmuştur.
Hadisin sahih olduğunu iddia eden, İbni Allan es-Sıddıki, Tacuddin Sübki, Zahid el-Kevseri, Nebhani ve Semhudi, teferrüd eden zayıf ravi Abdurrahman Bin Zeyd ile delil getirmenin mümkün olduğunu, Hakim‟in bu hadise sahih hükmü vermekte haklı olduğunu ispatlamaya çalışmışlardır. Mahmud Said Memduh hasen olduğunu söylemiştir.
Sadece bu rivayet tarikine bakılırsa, hadisin sahih olduğunu söylemeye yol yoktur. Zira İbni Zeyd biraz zorlama ile makbul görülse bile –ki bu da imkânsızdır- ona kadar ulaşan sağlam bir zincir de yoktur.
Âdem aleyhisselam‟ın tevessülü konusunda bir tarik daha vardır ki, Kaidetu‟l-Celile adlı eserinde, yukarıda kaydettiğimiz Ömer radıyallahu anh hadisinin batıl olduğunu belirten İbni Teymiye, başka bir hususta delil getirirken, (Tevhidi Rububiye adlı eserinde) bahsettiğimiz hadisi, senedini de vererek şöyle nakletmektedir;
İbni Teymiye naklediyor; “Ebu‟l-Huseyn b. Bişran, şeyh Ebul Ferec İbnu‟l-Cevzi‟nin el-Vefa Bi Fadaili‟l-Mustafa sallallahu aleyhi ve sellem adlı eserinde verdiği rivayet zinciri ile Şöyle rivayet ediyor; Ebu Cafer Muhammed Bin Amr – Ahmed Bin ishak bin Salih – Muhammed Bin Salih – Muhammed Bin Sinan el-Avfi – İbrahim Bin Tahman– Yezid Bin Meysera – Abdullah Bin Süfyan – Meyseratul Fecr radıyallahu anh tarikiyle;
Meysera dedi ki; “Ben; “Ya Rasulullah! Ne zaman peygamber olmuĢtunuz? Diye sordum. Cevap verdiler;
“Cenabı Hak, yeryüzünü yaratıp, göklere istiva ederek onu yedi kat halinde tanzim edince ve Arş‟ı yaratınca, Arş‟ın ayağına; “Muhammed Allah‟ın Rasulüdür, son peygamberdir” cümlesini yazdı.
Âdem ile Havva‟yı yerleştirdiği cennet‟i yarattığı zaman da benim ismimi henüz Âdem daha ruh ile cesed arasında iken, cennetin kapıları, yaprakları, kubbeleri ve çadırları üzerine yazmıştı. Cenabı Hak, Âdem‟e can verince o, Arşa baktı ve benim ismimi gördü; Allah teala da ona;
“O, senin evladlarının efendisidir” diye bildirdi. Şeytan, Âdem ve Havva‟yı aldatınca onlar Cenabı Hakka benim ismimi şefaatçı kılarak tevbe ettiler. İbni Teymiye Tevhidi Rububiyet(147-151) Mecmuul Fetava (2/151, tercemesi; 2/172) İbni Cevzi el-Vefa(1/33 no;4) Siyretül Halebiye(1/355) Bunu Muhtasar olarak; Tirmizi (3609) Ahmed (5/59) Beyhaki Delail (1/85, 2/129) Hakim (2/608) Hilye (9/53) Mecma (8/223) Dürrü Mensur (5/184) KeĢful Hafa (2/187) Menahilüs Safa (s.28) Hasais (1/13)
Ebu Cafer Muhammed Bin Amr Bin Utbe; Ebu Züra; mechul dedi. Zehebi itiraz ederek; “Bilakis o meşhurdur ve hadiste salihtir” der. Bkz.: Cerh ve Tadil (8/32) İbni Cevzi Duafa (3/88) Buhari Tarih (1/193) Zehebi Mizan (6/285) Lisanu‟l-Mizan (5/327)
Bu tabakada bir çok Muhammed b. Salih isimli ravi vardır. bunun hangisi olduğu bilinmemektedir.
Muhammed Bin Sinan el-Avki; Buhari ricalinden ve güvenilirdir. Bkz.: Ricalu Sahihi‟l-Buhari (2/652) Hakim Tesmiye (s.218) Men Reva Anhum Buhari (1/178) Zehebi Kaşif (2/176) Buhari Tarih (1/109) Ġbni Ebi Hatim Cerh ve Tadil (7/279) İbni Hibban Sikat (9/79) Takrib (1/482) Tehzibu‟l-Kemal (25/320) Ebul Velid el-Baci Tadil ve Tecrih (2/680)
İbrahim Bin Tahman; Buhari ve Müslim ricalinden olup güvenilirdir. Bkz.: Zehebi Siyeri Alamin Nübela (7/379) Men Tekelleme Fih (1/31) Mizan (1/158) Buhari Tarih (1/294) Cerh ve Tadil (2/107) Tabakatul Huffaz (1/96) MeĢahiru Ulemail Emsar (s.199) İbni Hibban Sükat (6/27) İbni şahin Sükat (s.32) Tehzib (1/112) Takrib (1/90) Tehzibul Kemal (2/108) Zehebi Kaşif (1/214) Elbani Sahiha (2/480)
Yezid Bin Meysera; tabiindendir, güvenilirdir. Bkz.: Buhari Tarih (8/355) Cerh ve Tadil (9/288) Icli Marifetüs Sükat (2/367) Ġbni Hibban Sükat (7/627) Ġbni Hacer Tacilul Menfaa (s.454)
Abdullah Bin Şakik‟tir. Güvenilirdir.
Meyseretul Fecr; sahabidir. Bkz. Buhari Tarih (7/374) el-İstiab (4/1488) el-İsabe (6/239) Cerh ve Tadil (8/252) Sükat (3/388) Huseyni İkmal (s.428)
Daha sonra İbni Teymiye Ömer radıyallahu anh hadisini de kaydeder ve bu iki rivayetin ardından Ģunları söyler; “Bu hadis(Ömer radıyallahu anh hadisi), önceki (Meysera Radıyallahu anh) hadisi desteklemektedir ve ikisi bu konuyla ilgili öteki sahih hadisleri adeta tefsir eder mahiyettedir. İbni Teymiye Mecmuul Fetava (terceme;2/173)
Burada İbni Teymiye r.a., isnadların birbirini takviye ettiğini söylemek istediyse, bu doğru değildir. Zira iki isnaddan biri batıl, diğerinin isnadı kopuk ve mechuller zinciridir. Ancak İbni Teymiye‟nin adı geçen eseri iyi incelenirse, onun kastettiği şey, rivayet metinlerinin, “peygamber sallallahu aleyhi ve sellem‟in Âdem a.s. ruh ile cesed arasındayken peygamber olduğu” hususunda birbirini takviye ettiğidir. Zira Meysera radıyallahu anh hadisi sahih yoldan: “Ey Allah‟ın rasulü! Ne zaman peygamber olmuştun?” buyurdu ki: “Adem ruh ile cesed arasında iken” lafzıyla sabit olmuştur. Burada geçen ziyade kısımlar münkerdir.
Âdem aleyhisselam‟ın tevessülü ile ilgili hadisi, içinde Abdurrahman Bin Zeyd‟in isminin geçmediği bir senedle İbni Ebid Dünya ve İbni Asakir, ismi belirtilmeyen iki ravi kanalıyla, benzer metinle, İbni Mes‟ud radıyallahu anh‟den mevkuf olarak rivayet ettiler. İbni Ebi‟d-Dünya el-İşraf Fi Menazili‟l-Eşraf (s.110-114) İbni Asakir (7/386)
Yine benzer bir metni, Ebuş Şeyh, İbrahim Bin Muhammed – Osman Bin Abdirrahman el-Kuraşi – Abdulkerim el-Kuraşi senediyle ve Muhammed Bin Yusuf – Muhammed Bin Cafer – Babasından senediyle rivayet etti. Ebu‟ş-Şeyh el-Azame (5/1596-1597) bu Şiaların uydurmalarındandır. Şia müellifler bunu nakletmişlerdir. Bkz.: el-AyyaĢi Tefsir (1/41) el-Kaşani Tefsiru‟s-Safi (1/82-83) Tabersi (1/89, 87, 88)
Deylemi de, İbni Hacer‟in Züherü‟l-Firdevs‟teki tesbitine göre; Abdus – Ali Bin Ömer el Beyyi‟ – ibni Lal – Ebu Cafer Bin Abdullah Bin Yusuf – Ömer Bin Hafs el-Müstemli – Abbas Bin Davud el-Enmati – İmad Bin Ömer en-Nasibi – Er-Re‟y Bin Halid – Cafer Bin Muhammed – Babasından – O da Ali Bin Ebi Talib radıyallahu anh‟den merfuan senedi ile rivayet etmiştir. Deylemi(3/151 no;4409) ibni Hacer Züherul Firdevs(2/360) Suyuti Dürrül Mensur(1/147)
İmam Suyuti, İbni Münzir‟den naklen Muhammed Bin el-Huseyn Bin Ali Bin Ebi Talib radıyallahu anhum tariki ile rivayet etmiştir. Suyuti Dürrül Mensur(1/146) Bu rivayetlerin hiçbirinin isnadı itibar edilecek bir seviyede değildir.
Acurri, Ebu Ahmed Harun Bin Yusuf Bin Ziyad et-Tacir – Ebu Mervan el-Osmani – İbni Osman Bin Halid – Abdurrahman Bin Ebi Zinad – Babasından tariki ile rivayet etmiştir. Acurri Şeriat(s.343 no;906) Bu rivayet mevkuf olup, ravilerinden Osman Bin Halid el-Osmani, Buhari ve başkalarına göre münker, Nesai‟ye göre güvenilir değil Mizzi ve Saci‟ye göre marufbir ravidir. Buhari Tarihu Kebir(6/220) Buhari Tarihu Sagir(2/204) ibni Ebi Hatem Cerh ve Tadil(6/149) Lisanul Mizan(7/81) ibni Cevzi Duafa(2260) İbni Adiy(5/175) Zehebi Kaşif(2/6) Ukayli Duafa(3/198) Zehebi Muğni(4015) Mizan(5/44) Tehzibul Kemal(26/82) İbni Hacer Tehzibut Tehzib(7/105) Mizzi Tehzibul Kemal(19/363) Ebu Muaz: Tevessül ve Kabir ziyaretleri
Rivâyetin batıllığına delil olan bir yönüde, Adem (a.s.)‟ın Nebî (s.a.s.)‟i, kendi yaratılıĢından sonra cennette iken yer yüzüne inmeden bilmesidir. Halbuki zayıf, ancak daha iyi bir senedle gelen başka rivayette: (Adem (a.s.) Hindistana iner ve yanlızlık hisseder, bunun üzerine Cebrâil inerek; Allâhu Ekber, Allâhu Ekber, Eşhedu En Lâ İlâhe İllallâh (iki defa), Eşhedu Enne Muhammeden Resûlullâh (iki defa) deyip ezan okur. Adem şöyle der: «Muhammed de kim»? Cebrâil: «Peygamberlerden son oğlundur» der.) İbn Asâkir (1/323/2). Râvilerinden Ali b. Behrâm bilinmemekte, diğer bir râvi olan Muhammed b. Abdullâh b. Süleyman aynı Şekilde bilinmemektedir. Bir önceki rivâyette Âdem (a.s.) daha cennette iken Peygamber (s.a.s.)‟i tanıyordu, bu ikinci rivayette ise, Âdem (a.s.) yer yüzüne indiği halde Muhammed (s.a.s.)‟i tanımamıştır. Selefiler ve Tasavvufçuların görüşleri Kitabına Reddiye
Daha Fazla bilgi için buyrun indir Oku:
