Çevrimdışı
Tüm davranışların kaynağı işleyen beyindir. Bu sebeple psikologlar beynin yapı ve işlevini derinlemesine incelemişlerdir. Beyin (ve uzantısı omurilik) MSS (merkezi sinir sistemi bknz) denilen sinir sisteminin bir parçasıdır. Merkezi sinir sisteminin dışında kalan sinirlerin hepsi çevresel (periferik) sinir sistemine dahildir ve bunlar bedenin duyu organlarından, kaslardan ve bezlerden gelen bilgileri merkezi sinir sistemine iletirler. Yetişkinlerde beynin görüntüsü hiç de hoş olmayan yulaf lapası renginde 1400 gramlık "bıngıldayan" bir doku öbeğidir.
Beyni koruyan sadece kafatası değildir, beynin etrafı bir sıvıyla (omurilik sıvısı) ve birkaç kat "meninks" denilen koruyucu bir zarla kaplıdır. Beynin iki lobu vardır (bunlara beyin yarımküreleri de denir); bunlar birbirlerine "korpus kallosum" adı verilen kalın ve beyaz bir doku bağıyla bağlıdırlar. Yarımküreler cerrahi müdahaleyle birbirlerinden ayrıldığından bazı hastalar (bölünmüş beyin hastaları), iki yarımküre birbiriyle iletişim kuramadığından, sanki iki beyinleri varmış gibi davranırlar.
Beynin en dıştaki örtüsüne korteks ("kabuk") denir; katlanmış olması ve fisürlerden (yivler), sulkuslardan (daha küçük yivler) giruslar oluştuğu için Beyne kırış, kırış bir görünüm kazandırır. Bu beynin kafatasının içindeki yüzey alanını maksimuma çıkarmasını sağlar. A4 boyutunda bir kağıdı kibrit kutusunu sıkıştırmaya çalıştığınızı hayal edin. Katlayamadığınız ya da buruşturamadığınız müddetçe kağıdı kibrit kutusuna sığdıramazsınız. İşte beynin gelişmesiyle birlikte kafatasının içinde olan şey budur. Organizma giriftleştikçe, korteks de daha kırışık bir hal alır. Beynin bu kısmı düşüncelerden, duygulardan, algılardan ve diğer davranışlardan sorumludur ve beynin en yakın gelişmiş olan kısmıdır (beynin evrimsel bakımdan en genç ön kısmıdır). Şekil 1’de bunu ve merkezi sinir sisteminin diğer yapılarını görebilirsiniz.
Şekil 1. İnsan merkezi sinir sisteminin yapıları
Korteks aynı zamanda serebrum olarak da anılır. Beynin arkasında ve hafifçe altında kalan küçük bir beyne benzediği için beyincik (serebrellum) adı verilen bir yapı daha vardır. Beyincik daha çok bir şeyin yanında duruş ve dengenin korunmasından sorumludur. Beynin arka tarafında pons ve medulla oblogonta ya da beyin sapı uzanır. Beynin kafatası kranial sinirlerin kökü burasıdır; bu sinirlerden 12 tane vardır ve bunlar duyular ve kaslar hakkında bilgileri beynin geri kalanına iletirler.
En uzun sinir, yani Trigeminal (üçlü) sinir kimyasal uyarıma tepki verir. Soğan doğrarken ağlamanızın ya da amonyak koklayınca kendinize gelmenizin sebebi üçlü sinirin uyarılmış olmasıdır. Çiğneme gibi hareketler çiğneme komutunun bir kraniyal sinir sistemi tarafından iletilmesiyle gerçekleşir. Konuşma kasları, göz kasları ve dil hareketleri de yine kraniyal sinirler tarafından kontrol edilir.
Beyni koruyan sadece kafatası değildir, beynin etrafı bir sıvıyla (omurilik sıvısı) ve birkaç kat "meninks" denilen koruyucu bir zarla kaplıdır. Beynin iki lobu vardır (bunlara beyin yarımküreleri de denir); bunlar birbirlerine "korpus kallosum" adı verilen kalın ve beyaz bir doku bağıyla bağlıdırlar. Yarımküreler cerrahi müdahaleyle birbirlerinden ayrıldığından bazı hastalar (bölünmüş beyin hastaları), iki yarımküre birbiriyle iletişim kuramadığından, sanki iki beyinleri varmış gibi davranırlar.
Beynin en dıştaki örtüsüne korteks ("kabuk") denir; katlanmış olması ve fisürlerden (yivler), sulkuslardan (daha küçük yivler) giruslar oluştuğu için Beyne kırış, kırış bir görünüm kazandırır. Bu beynin kafatasının içindeki yüzey alanını maksimuma çıkarmasını sağlar. A4 boyutunda bir kağıdı kibrit kutusunu sıkıştırmaya çalıştığınızı hayal edin. Katlayamadığınız ya da buruşturamadığınız müddetçe kağıdı kibrit kutusuna sığdıramazsınız. İşte beynin gelişmesiyle birlikte kafatasının içinde olan şey budur. Organizma giriftleştikçe, korteks de daha kırışık bir hal alır. Beynin bu kısmı düşüncelerden, duygulardan, algılardan ve diğer davranışlardan sorumludur ve beynin en yakın gelişmiş olan kısmıdır (beynin evrimsel bakımdan en genç ön kısmıdır). Şekil 1’de bunu ve merkezi sinir sisteminin diğer yapılarını görebilirsiniz.
Şekil 1. İnsan merkezi sinir sisteminin yapıları
Korteks aynı zamanda serebrum olarak da anılır. Beynin arkasında ve hafifçe altında kalan küçük bir beyne benzediği için beyincik (serebrellum) adı verilen bir yapı daha vardır. Beyincik daha çok bir şeyin yanında duruş ve dengenin korunmasından sorumludur. Beynin arka tarafında pons ve medulla oblogonta ya da beyin sapı uzanır. Beynin kafatası kranial sinirlerin kökü burasıdır; bu sinirlerden 12 tane vardır ve bunlar duyular ve kaslar hakkında bilgileri beynin geri kalanına iletirler.
En uzun sinir, yani Trigeminal (üçlü) sinir kimyasal uyarıma tepki verir. Soğan doğrarken ağlamanızın ya da amonyak koklayınca kendinize gelmenizin sebebi üçlü sinirin uyarılmış olmasıdır. Çiğneme gibi hareketler çiğneme komutunun bir kraniyal sinir sistemi tarafından iletilmesiyle gerçekleşir. Konuşma kasları, göz kasları ve dil hareketleri de yine kraniyal sinirler tarafından kontrol edilir.
