Çevrimdışı
Zan ve Tecessüsten (Ayıpları Araştırmaktan) Nehyetme
Rahman ve Rahim Olan Allah'ın adıyla
Allahu Teala şöyle buyurmuştur:
“Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Bazınız, bazınızı arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allah’tan korkun. Şüphesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok esirgeyicidir.” (Hucurat/12)
İmam Taberi tefsirinde diyor ki: (Taberi Tefsiri 11/393)
“Şanı yüce Allah buyuruyor ki: ‘Ey Allah’ı ve Rasulü’nü tasdik eden kimseler! Mü’minlerle ilgili beslenen zannın çoğuna yaklaşmayın.’ Bu, mü’min kimselere kötü zan beslemekle olur. Şüphesiz ki zanda bulunan kimse haksızdır. Allahu Teala şöyle buyurmaktadır: ‘Zannın çoğundan sakının.’ Zannın tümünden sakının dememiştir. Çünkü mü’minlerin birbirleri hakkında hayırlı zanlarda bulunmaları caiz görülmüştür. ‘Ne vardı erkek ve kadın mü’minler, bu iftirayı işittiklerinde kendi vicdanları ile hüsnü zan etselerdi ve ‘Bu, apaçık bir iftiradır’ deselerdi ya!’(Nur/12)
Dolayısıyla Allah (celle celaluhu) mü’min kimselerin birbirleri hakkında hayırlı zanda bulunmalarına ve bunu sözle de ifade etmelerine izin vermiştir. Her ne kadar haklarında hüsnü zanda bulundukları mü’min kardeşleri ile ilgili kesin bir bilgiye sahip olmasalar da buna cevaz verilmiştir.
‘Zannın bir kısmı günahtır.’ Yani mü’min bir kimsenin, kardeşi hakkında su-i zan etmesi günahtır. Hüsnü zan etmesi ise günah değildir. Çünkü Allahu Teala su-i zanı yasaklamıştır. O ise bu yasağı çiğneyerek günah işlemiş olmaktadır. Zira Allah’ın yasağını çiğnemek günahtır.”
Ben derim ki: “Buna göre biz diyebiliriz ki kaçınılması emredilen zan, mü’minler hakkında şer üzere beslenen zandır. Her ne kadar bazı alimler: ‘Zahiri hayır görünen bir kimse hakkında kötü zan beslemek caiz değildir. Ayrıca zahiren kötü görünen bir kimse hakkında da kötü zan beslemenin bir sakıncası yoktur.’ demişlerse de durum bundan ibarettir. Az önceki görüşü Mehdevi beyan etmiştir. Bazıları ise: ‘Bu töhmettir, iftiradır.’ demektedirler. “
Peki, kaçınılması gereken zanları diğerlerinden ayıran bir fark var mıdır?
Derim ki: “Evet vardır. Kaçınılması gereken zanları diğerlerinden ayıran bir fark elbette ki vardır. O fark ise şudur: Şüphesiz ki hakkında açık bir emare olmayan ve yine açık bir sebebe dayanmayan her zan haramdır ve kesinlikle ondan kaçınmak gerekir.”
Söylediğimiz bu durum, şu şartlarda geçerlidir. Eğer hakkında zan beslenen kimse, hatasını örtme ve tedavi etmeye çalışma gibi durumların kendisinde müşahede edildiği ve yine zahiren kendisinden emin olma özelliğinin hissedildiği birisi olursa, o zaman böyle bir kimse hakkında fesat ve ihanet zannetme, su-i zanda bulunma kesin bir biçimde haramdır.
İnsanlar arasında şüpheli şeyleri işlemek ve çirkin amelleri irtikap etmekle meşhur olan kimse hakkında ise durum bunun tam tersidir.
“Birbirinizin kusurunu araştırmayın.” Bazılarınız bazılarınızın ayıplarını araştırmasın. Kardeşlerinin sırlarının peşine düşmesin. Öyle ki bunu yapmasındaki maksadı kardeşinin ayıplarına müttali olmaktır. Öyleyse ey Müslümanlar! Kardeşinizin durumu ile ilgili size zahir olan hallerine razı olun ve kardeşinizi buna göre övün yahut yerin. Yoksa kardeşinizin size gizli olan bilmediğiniz şeyleri ile onu yargılamaya kalkmayın.
***
(Taberi – Kurtubi - İbni Kesir - İbn Kudame – Suyuti – İbn Kayyim el-Cevziyye – Ebubekir el-Cessas – Ebu Bekr İbnu’l –Arabi – Şankıti – Seyyid Kutub)
On Müfessirin Kaleminden Hanımlara Özel Tefsir/Hazırlayan: İmad Zeki el-Barûdi, sf:570-571
Rahman ve Rahim Olan Allah'ın adıyla
Allahu Teala şöyle buyurmuştur:
“Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Bazınız, bazınızı arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allah’tan korkun. Şüphesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok esirgeyicidir.” (Hucurat/12)
İmam Taberi tefsirinde diyor ki: (Taberi Tefsiri 11/393)
“Şanı yüce Allah buyuruyor ki: ‘Ey Allah’ı ve Rasulü’nü tasdik eden kimseler! Mü’minlerle ilgili beslenen zannın çoğuna yaklaşmayın.’ Bu, mü’min kimselere kötü zan beslemekle olur. Şüphesiz ki zanda bulunan kimse haksızdır. Allahu Teala şöyle buyurmaktadır: ‘Zannın çoğundan sakının.’ Zannın tümünden sakının dememiştir. Çünkü mü’minlerin birbirleri hakkında hayırlı zanlarda bulunmaları caiz görülmüştür. ‘Ne vardı erkek ve kadın mü’minler, bu iftirayı işittiklerinde kendi vicdanları ile hüsnü zan etselerdi ve ‘Bu, apaçık bir iftiradır’ deselerdi ya!’(Nur/12)
Dolayısıyla Allah (celle celaluhu) mü’min kimselerin birbirleri hakkında hayırlı zanda bulunmalarına ve bunu sözle de ifade etmelerine izin vermiştir. Her ne kadar haklarında hüsnü zanda bulundukları mü’min kardeşleri ile ilgili kesin bir bilgiye sahip olmasalar da buna cevaz verilmiştir.
‘Zannın bir kısmı günahtır.’ Yani mü’min bir kimsenin, kardeşi hakkında su-i zan etmesi günahtır. Hüsnü zan etmesi ise günah değildir. Çünkü Allahu Teala su-i zanı yasaklamıştır. O ise bu yasağı çiğneyerek günah işlemiş olmaktadır. Zira Allah’ın yasağını çiğnemek günahtır.”
Ben derim ki: “Buna göre biz diyebiliriz ki kaçınılması emredilen zan, mü’minler hakkında şer üzere beslenen zandır. Her ne kadar bazı alimler: ‘Zahiri hayır görünen bir kimse hakkında kötü zan beslemek caiz değildir. Ayrıca zahiren kötü görünen bir kimse hakkında da kötü zan beslemenin bir sakıncası yoktur.’ demişlerse de durum bundan ibarettir. Az önceki görüşü Mehdevi beyan etmiştir. Bazıları ise: ‘Bu töhmettir, iftiradır.’ demektedirler. “
Peki, kaçınılması gereken zanları diğerlerinden ayıran bir fark var mıdır?
Derim ki: “Evet vardır. Kaçınılması gereken zanları diğerlerinden ayıran bir fark elbette ki vardır. O fark ise şudur: Şüphesiz ki hakkında açık bir emare olmayan ve yine açık bir sebebe dayanmayan her zan haramdır ve kesinlikle ondan kaçınmak gerekir.”
Söylediğimiz bu durum, şu şartlarda geçerlidir. Eğer hakkında zan beslenen kimse, hatasını örtme ve tedavi etmeye çalışma gibi durumların kendisinde müşahede edildiği ve yine zahiren kendisinden emin olma özelliğinin hissedildiği birisi olursa, o zaman böyle bir kimse hakkında fesat ve ihanet zannetme, su-i zanda bulunma kesin bir biçimde haramdır.
İnsanlar arasında şüpheli şeyleri işlemek ve çirkin amelleri irtikap etmekle meşhur olan kimse hakkında ise durum bunun tam tersidir.
“Birbirinizin kusurunu araştırmayın.” Bazılarınız bazılarınızın ayıplarını araştırmasın. Kardeşlerinin sırlarının peşine düşmesin. Öyle ki bunu yapmasındaki maksadı kardeşinin ayıplarına müttali olmaktır. Öyleyse ey Müslümanlar! Kardeşinizin durumu ile ilgili size zahir olan hallerine razı olun ve kardeşinizi buna göre övün yahut yerin. Yoksa kardeşinizin size gizli olan bilmediğiniz şeyleri ile onu yargılamaya kalkmayın.
***
(Taberi – Kurtubi - İbni Kesir - İbn Kudame – Suyuti – İbn Kayyim el-Cevziyye – Ebubekir el-Cessas – Ebu Bekr İbnu’l –Arabi – Şankıti – Seyyid Kutub)
On Müfessirin Kaleminden Hanımlara Özel Tefsir/Hazırlayan: İmad Zeki el-Barûdi, sf:570-571
