Neler yeni
İslami Forum, Dini Forum, islami site, islami sohbet, radyo, islami bilgiler

İslam-tr.org'a hoş geldiniz! Hemen üye olun ve kendi konularınızı, düşüncelerinizi paylaşarak bu platforma katılın. Oturum açtıktan sonra, İslam dini, tarih ve güncel konularla ilgili paylaşımlarda bulunabilirsiniz.

Ispanya'nın Fethi

ruveyda Çevrimdışı

ruveyda

İyi Bilinen Üye
Site Emektarı
İslâm tarihinin ilk yüzyıllarında gerçekleştirilen fetihler ve bunların sonuçları, o dönemdeki Müslümanların siyâsî, askerî, dinî, sosyal ve iktisâdî durumları açısından büyük önem taşımaktadır. Bu fetihlerden birisi olan İspanya’nın fethi ve sonrasında gelişen olaylar, İslâm tarihinin önemli siyâsî olaylarından birisidir. Kuzey Afrika ve Mağrib bölgesinde yürütülen fetih hareketleri çok kısa bir süre içinde sürmemiş, bu bölgenin fethi Hulefâ-i Râşidîn döneminden başlayıp Emevî halifesi Velîd b. Abdülmelik halifeliği H.86-96/705-715 dönemine kadar devam etmiştir.[1] Emevî halifesi Velîd b. Abdülmelik döneminde, 705 yılında Mûsâ b. Nusayr kuzey Afrika’da İfrikıyye ve Mağrib bölge valiliğine tayin edildi. [2] Musa b.Nusayr vali olduktan sonra Mağrib ve Akdeniz'deki adalara, Sicilya’ya askerî seferler ve fetihler düzenlemiştir. Musa b. Nusayr'ın gerçekleştirdiği seferler ile 711 tarihine kadar kuzey Afrika'yı tamamen İslâm hakimiyetine almıştır. [3] Musa b. Nusayr'ın valiliği zamanında Akdeniz'deki adalara deniz seferleri düzenlenmiştir. Hassan b. en-Nu'mân'ın Tunus'ta kurduğu tersaneyi geliştirmiş burada gemiler inşa ettirmiştir. [4]

Buradan haraketle (705) yılında İtalya'nın güneyi Sicilya, (706) Sardunya, (708)’de İberyarımadasına komşu adalar olan Mallorca "Mayorka" ve Minorca" Minorka adalarına seferler düzenlemiştir.Bu sefere Musa ile beraber Arapların önde gelenlerinden pek çok kişi katıldığı için "Gazvetü'l-Eşrâf" ismi de verilmektedir.[5]

Müslüman askerlerinin Kuzey Afrika’nın tamamının fethedip karadan Atlas okyanusu kıyılarına kadar ulaşmaları büyük bir başarı ve İslâm fetih siyaseti açısından da önemli bir gelişmedir. İslam hakimiyetinin ilerleyişi artık Avrupa kapılarına dayanıyordu. Ekonomi ve iklim faktörü göz önüne alındığında Kuzey Afrika’nın tamamının fethedilmesinden sonra Müslümanlar ya sıcak çöl iklimine, sahra ve kurak toprakların hâkim olduğu güneydeki Afrika içlerine, ya da tabiî zenginlikleri bakımından cazip olan kuzeydeki İspanya’ya yönelmeleri gerekiyordu.[6] Müslümanlar son olarak İspanya’nın fethini hedefliyorlardı. Musa b. Nusayr, berberi azatlı kölesi Târık b. Ziyâdı 711 yılında Kuzey Afrikada bulunan Tanca'ya vali olarak atamıştı. Bu gelişmelerden sonra belli bir müddet sonra Târık b.Ziyad, Musa b. Nusayr'a bir mektup yazarak İspanya’nın fethine çıkmak için izin istemiştir. Fetih için altı gemi ile hazır beklediğini de Musa'ya bildirmiştir. [7]


Musa ibn-i Nusayr, İspanya’nın ekonomik, sosyal ve siyasi durumu ile ilgili olarak kendisine verilen raporları değerlendirerek, fethin Avrupa’ya doğru genişlemesine karar verdi. Bu doğrultuda fethe başlayabilmek için, İspanya’nın fethiyle ilgili görüşünü, Şam’da bulunan Emevi Halifesi Velid b. Abdülmelik’e bildirdi. Halife, askerlerin can güvenliğinin sağlanması koşuluyla bu fetih hareketine izin verdi.[8] Fetih öncesi İspanya’nın iç durumundaki siyâsî, dinî ve sosyal problemler fethin önemli sebeplerinden birisidir. Eski Vizigot kralı Witiza’nın oğulları ve taraftarlarıyla işbaşındaki kral Rodrigo arasındaki taht mücadelesi, halka zulüm derecesine varan haksız uygulamalar, sosyal tabakalar arasında büyük dengesizlikler söz konusuydu.[9] İspanya halkının güçsüz oluşu, Vizigot monarşisinin zayıflığı, ekonomik bunalımlar, haksız uygulamalar krallığı bir sona yaklaştırıyordu.[10]

“Claude Cahen’e göre fetih öncesi İspanya, Bizans kıyılarından gelen saldırılar, kendi iç kavgaları ve kötü davrandıkları Yahudilerin ayaklanmalarıyla sarsıntılar içindeydi.”[11] Çağdaş Endülüs tarihi araştırmacılarından S. Muhammed Imâmuddin’e göre yoksullaştırılmış vatandaşlar, mahvolmuş köleler, sefalet içindeki halk ve zulme uğramış Yahudilerin hepsi bir kurtarıcı bekliyorlardı. [12 ]Musa ibn-i Nusayr fethe başlamadan önce keşif ve hazırlık yapmak amacıyla ilk olarak 400 yaya ve 100 süvariden oluşan 500 kişilik bir birliği, Tarif b. Malik komutasında yarımadaya gönderdi.[13]

Tarif b.Malik orduları ilk harekette başarılı olmuştu. Tarık b.Ziyad’da İspanya’nın fethi için hazırlıklara başlamış,Sebte “Ceuta” valisi Julianus ile irtibat kurmuş ve Endülüs'ün fethi için gerekli lojistik desteği ve istihbaratı almıştı.[14] Bu harekatın başarılı olmasının ardından Musa ibn-i Nusayr, 28 Nisan 711 yılında, çoğunluğu Berberilerden oluşan 7000 kişilik bir ordu hazırlayarak Tarık bin Ziyad komutasında İspanya’ya gönderdi. Gemilerle İspanya’ya çıkan İslam Ordusu, o zaman Calpe adını taşıyan, fetih sonrasında ise Cebel-i Tarık adını alan yerde karargah kurdu. Cebil-i Tarık’ı karargah edinen İslam Ordusu, buradan batı yönünde harekete geçerek Ceziretülhadra’ya (Algeciras) kadar olan sahil şeridini ele geçirdi.[15] Bu esnada Vizigot Kralı Roderick "Rodrigo", kuzeyde meydana gelen bir iç ayaklanmayı bastırmakla meşguldü. Durumdan haberdar olur olmaz hemen başkente döndü. Târık b. Ziyâd, İspanya’nın güney bölgelerine ulaşan ordusunu düzene sokup, askerlerine hitap ettikten sonra kuzeye doğru Kurtuba üzerine harekete geçti. İspanya içlerine doğru ilerleyen İslâm ordusunun haberini alan Rodrigo “Roderick”, büyük bir ordu topladı. Rodrigo’nun ordusunun sayısı İbn Hal-dûn [16]’a göre 40.000 kişi, bazı kaynaklar göre 70.000 kişi, Nüveyrî [17] ve Makkarî [18] ’ye göre ise 100.000 kişi idi.

Vizigot ordusunun en az 40.0000 askerden oluştuğunu haber alan Târık acele bir şekilde Mûsâ b. Nusayr’a bir mektup yazdı, düşman ordusunun sayısını haber vererek yardım istedi. Kuvvetli bir ordu hazırlayarak Tarık kumandasındaki İslam Ordusu’nun üzerine yürüdü. Tarık’ın durumdan haberdar etmesi üzerine Musa ibn-i Nusayr, İslam Ordusu’na takviye 5000 kişilik bir kuvvet daha gönderdi. Böylece Müslümanların sayısı 12.000’e ulaştı.[20]

Bu iki ordu, 20 Temmuz 711 (H.27 Ramazan 92) yılında Sidonia “Şezûne “ şehri yakınlarında bulunan Lekke’de “Guadalate” vadisinde karşı karşıya geldiler. Savaş sekiz gün devam etti. Vizigot Ordusu’nun sağ ve sol kanatlarını komuta eden, daha önceki Kral Witiza’nın çocukları savaş alanını terk ettiler. Merkezdeki Roderick "Rodrigo" komutasındaki birlikler bir süre daha dayandı fakat sonunda dağıldılar ve bozguna uğradılar. Kral Roderick "Rodrigo"’da bu savaşta ölenler arasındaydı.[21]


Vizigot ordusu ile Endülüs’lü Müslümanların Savaştıkları Guadalete Vadisi, Frontera- CADİZ

Tarık savaşın sonucunu Musa ibn-i Nusayr’a rapor etti ve fethe devam etmek istediğini bildirdi. Musa, Tarık’a fethe devam etmemesini ve harekete geçmek için kendisinin gelmesini beklemesini söyledi. Fakat Tarık, Vizigotların toplanmasına fırsat vermemek için kaçanların toplandığı Ecija "İştece" şehrine doğru harekete geçti. Burada kuvvetli bir direniş olmakla birlikte İslam Ordusu’nun saldırısı karşısında dayanamayarak şehri teslim ettiler. “Ali Abdurrahman el-Haccî, Târık b. Ziyâd’ın Endülüs’te takip ettiği güzergâhı şu şekilde sıralamıştır. Septe, Cebel-i Târık, Cezîretü’l-Hadrâ, Barbat (Lekke) vadisi, Şezûne, Mevrûr, Karmûne, İşbiliyye, İstece, Kurtuba, Malaka, Gırnata, Elbîre, Tüdmir, Cebbân, Tuleytula, Medînetü’l-Mâide. Bu güzergâh içinde bulunan Şezûne, İşbiliyye, Karmûne vb. şehirler daha sonra Mûsâ b. Nusayr tarafından fethedilecektir.[22]

Tarık burada ordusunu dört gruba ayırarak İspanya’nın fethiyle görevlendirdi. Müslüman orduları İspanya’nın içlerine doğru hareket ettiler. Gruplardan biri, Kurtuba “Cordoba”, bir diğeri Gırnata “Granada” ve Elbire “Elvira”, üçüncüsü de Malaka “Malaga” şehirlerini fethetti. Tarık’ın başında bulunduğu asıl grup ise Vizigotların başkenti olan Tuleytula (Toledo) şehri üzerine yürüyerek orayı fethetti.[23] Böylece Tarık b. Ziyad, 711 yılının sonuna gelindiğinde, İspanya’nın yaklaşık yarısını fethetmiş oldu. Târık bu başarılarının ardından Musa b. Nusayr'a bir mektub yazarak gerçekleştirdiği fetihleri müjdelemiştir. Musa da Emevi halifesi Velid b. Abdülmelik'e bir mektup yazıp Endülüs'ün fethini müjdelemiş ve mektubunda Târık'ın bu başarısını sahiplenmiştir. Sonra da Târık b. Ziyâd'a bir mektup yazarak Kurtuba'dan daha ileriye gitmemesini, kendisinin hemen yola çıkacağını ve Kurtuba'da beklemesini emretmiştir.[24]

Musa ibn-i Nusayr ise Haziran 712 yılında, çoğunluğu Araplardan oluşan 18.000 kişilik bir orduyla İspanya’ya girdi. Tarık b. Ziyad’ın izlediği yoldan farklı bir yol izleyerek, kuzeybatı doğrultusunda fetih hareketine başladı. Sidonia, Karmuna “Carmonia”, İşbiliye “Sevilla”, Niebla “Huelva” ve Beja şehirlerini fethetti. Merida şehrini kuşatan Musa, burada kuvvetli bir direnişle karşılaştı. Fakat bir yıllık bir kuşatma sonunda hicri 94. yılının Ramazan ayında, miladi 30 Haziran 713’te şehri teslim alarak Tarık b. Ziyad ile buluşmak üzere Tuleytula’ “Toledo”ya gitti.[25]Târık b. Ziyâd, Mûsâ b. Nusayr ve oğlu Abdülazîz b. Mûsâ ve diğer komutanlar Endülüs’ün farklı bölgelerinde fetihlere devam etmişlerdir. Mûsâ b. Nusayr, bir yandan fetihlere devam ederken, diğer yandan da İspanya’nın kuzey noktalarındaki uç bölgelerine kadar ulaşan islâm ordusunun dönüş yollarının Vizigotlar tarafından kesilmesi endişesini taşıyor ve bunun için tedbirler alıyordu. Henüz fethedilmemiş olan güney ve güneydoğu Endülüs’teki şehirlerin fethedilmesi ve bu bölgedeki Vizigot mukavemetinin kırılması gerekiyordu. Bu husus İspanya’nın tamamının fethedilmesi ve fethin başarıya ulaşması açısından önemliydi. Musa b.Nusayr ve Tarık’ın Tuleytula Toledo’da birleşen islam orduları İspanya’nın kuzeyine doğru Aragon üzerine yürüdü. Sarakusta “Zaragoza”, Barcelona, Asturias, Legio ve Cantabriya’nın başkenti Amaya’yı ele geçirdi. Arkasından kuzeyde bulunan bir çok şehir fethedildi. İki yıldan daha az bir süre içerisinde, Pireneler’e kadar hemen hemen tüm İspanya Müslümanların eline geçti.[26] M. Dit Hattab’a göre, Mûsâ b. Nusayr ve Târık b. Ziyâd Endülüs’ün kuzeyinde fetihlere devam ederken, aynı zamanda Musa b.Nusyar'ın oğlu Abdülazîz b. Mûsâ da Portekiz bölgesinin fethine uğraşıyordu. Babası Mûsâ b. Nusayr onu fethedilen bölgelerin genel komutanlığına tayin etmişti. Abdülazîz b. Mûsâ, Portekiz bölgesindeki Evora, Sanlarn, Santarem, Lizbon ve Coimbra’yı fethetmiş ve islâm ordusunu Astorga bölgesine kadar uzanmıştı.[27]

Abdülazîz’in gerçekleştirdiği bu fetihler babası Mûsâ’nın Endülüs’ten şam’a geri dönmesinden az önce yapılmıştır. Çünkü M. Dit Hattab, “er-Risâletü’F-Derîfiyye” adlı eserde Mûsâ b. Nusayr’ın Endülüs’ten ayrılmasından önce Müslümanların Endülüs’te kılıçlarıyla girmedikleri hiçbir yer kalmadığının belirtildiğini zikretmektedir. Aynı durum Katolik Ansiklopedisindede geçmektedir. Portekiz’in müslümanlar tarafından fethedilmesinde savaş unsuru oluşturan bir maddeden bahsedilmemektedir.

S. Abdülazîz Sâlim, Abdülazîz b. Mûsâ’nın 95/714 yılında İspanya’nın batısındaki Portekiz bölgesinde bulunan Evora, Santarem ve Coimbra’yı sulh yoluyla fethettiğine dâir görüşler olduğunu ifade etmekte ve İspanyol tarihçi Saavedra’nın da aynı görüşü paylaştığını söylemektedir.[28]



Musa b. Nusayr ve Tarık b. Ziyad fetih hareketlerine devam etmekteydiler. Musa b. Nusayr, İspanya’nın kuzeybatısında kalan kısımların tamamının fethini beklemeden Pireneler’i aşarak ve Fransa’ya girdi. Languedoc, Narbonne, Avignon (Avennis) ve Lyon şehirlerini ele geçirdi. Araplar tarafından Karlah diye anılan, Carolingian Hanedanı’nın kurucusu Heristallı Pepin, Avignon ve Lyon’u geri aldı fakat Narbonne’yi almayı başaramadı. Böylece Rhone nehri, Müslümanlar ve Franklar arasında sınır oldu.[29] Fakat bu sırada Musa, Halife Velid’den geri dönmelerini isteyen bir mektup aldı. Mektup, Musa’ya Cillıkiye “Galicia” bölgesinde bulunan Lugo şehrinde ulaşmıştı. Kendisinden fethi tamamlamadan dönmesi isteniyordu. Musa b. Nusayr, yerine oğlu Abdulaziz’i vali tayin ederek,Eylül 714’te (Zilhicce 95), beraberinde Tarık b. Ziyad ile birlikte, İspanya’yı terk etti ve Şam’a döndü. Böylece 756 yılına kadar devam edecek olan, Emevilere bağlı valilik dönemi başlamış oldu.[30]

Mûsâ, oğlu Abdülazîz b. Mûsâ’yı Endülüs valiliğine tayin etti. Endülüs’e başkent olarak Romalılar döneminde de ülkenin başkenti olan işbiliyye (Sevilla) şehrini seçti. Burası herhangi bir tehlike anında Müslümanların gemileriyle ulaşabilecekleri bir nehirdi. Mûsâ b. Nusayr, işbiliyye şehrinin Müslümanlara Endülüs’ün giriş kapısı olmasını arzu etti.[31] Endülüs Tarihçisi İbn Haldûn, Mûsâ b. Nusayr’ın oğlu Abdülazîz’i vali tayin ettikten sonra Kurtuba şehrini başkent yaptığını öne sürer.[32] Endülüs fatihleri Musa b. Nusayr ve Tarık b. Ziyad, 714 senesinde Şam'a dönerken Endülüs'de fethedilmemiş topraklar olarak sadece doğudaki Tudmir ile Kuzeydeki dağlık Asturias bölgeleri kalmıştı. Musa'nın yerine Endülüs'ün idaresini üstlenen' oğlu Abdulaziz'in ilk işi, Tudmir'i zaptetınek oldu (714-5). Bilahere Anbese b. Süheym el-Kelbi'nin valiliği sırasında (102"107/721-725) Asturias bölgesinin fethi için teşebbüste bulunulmuş" ancak bölgenin çok kayalık olması ve fazla bir nüfus barındırmaması gibi sebeplerle bu teşebbüse son verilmiştir. Bir rivayete göre, müslümanlar burasını kuşatma altına aldıklarında üç yüz hristiyan bulunuyordu. Bilakis bunların sayısı otuzu erkek ve onu kadın olmak üzere kırk kişiye düştü. Bunun üzerine müslümanlar: "Hepisi otuz erkek, Artık bunlar bize zarar veremezler" diyerek kuşatmayı kaldırmışlardır. [33] Daha sonra görüleceği üzere, Endülüs'ü sonunu hazırlayan "Reconquista" Yeniden Fetih sürecini başlatan, bugünün İspanya krallığının temellerini atan işte bu otuz kişi olmuştur.

Tarık, fethettiği yerlerdeki halkı dinle*rinde serbest bırakıp mal ve can emniyetini sağladı. Hristiyanlara karşı gösterdiği bu güzel muamele, hemen tesirini göstererek, kısa zamandan sonra hristiyan muhacirler*den başka Avrupa’nın bilhassa Fransa’nın muhtelif yerlerinde oturan ve yaşayışların*dan memnun olmayan bir hayli ahalinin se*vine sevine Endülüse gelmesine sebeb oldu. Artık İspanya yeni bir doğuşa teşkil edecekti.

İslâmiyet Berberîler ve İspanyollar üzerinde bir sorumluluk duygusu oluşturmuş ve bu dine giren herkes kendini bir davetçi olarak görmüştür.Müslümanlar davetçi bir İslam anlayışı ve ümmet bilinci ile birliği sağlamaya yönelmiştir.[34]


Endülüs’ün fethinde asıl amacın İslâmiyet’in yayılması olduğunu gösteren bilgiler vardır. Örneğin vali Ukbe b. Haccâc, Endülüs’te Hıristiyanlarla yaptığı savaşlarda ele geçirdiği esirlere her şeyden önce İslâm dinini anlatmış, bu sayede 2.000 esirin Müslüman olmasına vesile olmuştur.[35]


Diğer taraftan Endülüs’te, Doğu’da olduğu gibi yeni Müslümanlardan cizye alınmaya devam edilmesi şeklinde İslâmlaşmayı yavaşlatacak bir uygulamaya rastlamak mümkün değildir.[36]

Endülüs’lü müslümanlar bir tarihin kapılarını aralamışlar. Dünyaya ilham kaynağı olacak sekiz asır sürecek bir medeniyetin tohumlarını İspanyada atmışlardı. Müslümanlar feth ettiği bu topraklara barış ve huzur getirmişlerdir. Müslümanlar gayrimüslimlere saygı ve hoşgörü içinde yaklaşmışlardır. Yapılan savaşlar sonunda bölgeye iyice hakim olan Müslümanlar, o dönemde İberya Yarımadası'nda yaşayan halkın da sevgisini ve güvenini kazanmıştır. Çünkü halk daha önce ülkenin yönetimi elinde bulunan Vizigot Krallığı döneminde toplumsal ve dini çatışmalara sahne olmuş ve adaletsiz bir şekilde yönetilmiştir. Müslümanların hakimiyetiyle ise ülkeye refah, barış ve zenginlik gelmiştir.

Vizigot İspanyası’nın zalimce işleyen kanunlarının yerini müslümanların hoşgörüsü almış ve sekizyüz yıl sürecek olan medeniyetin tohumlarını bu hoşgörü oluşturmuştur. Endülüs’te fethedilen bölgelerde yumuşak ve hoşgörülü davranışlar sergileyen Müslüman idareciler, hükümlerin tatbikinde ve çeşitli vergilerin toplanmasında da âdil olmaya gayret ettiler.[34] İspanyol halkı zamanla islamı benimsemiş ve bir çoğu hiçbir baskı ve etki altında kalmadan Müslüman olmuşlardı. Şahsi hürriyetler, seyahat ve yerleşme hürriyeti, konut dokunulmazlığı, manevi hürriyetler, dinî müsamaha, mabetlerin korunması, ibadet hürriyeti ve dini sembollerin kullanılması, kutsal günlerinin tanınması, düşünce açıklama hürriyeti, eğitim-öğretim hürriyeti, dinî liderlerini seçme hürriyeti, kamu irtifak hakkı ve hazine yardımı, iktisadi ve sosyal haklar ve yasal haklarını kullanma hakkı. [35] Kısacası hristiyan halka her türlü sosyal hak tanınmıştır. Bu saygı ve vefa dolayısıyladır ki, Endülüs'te sekiz asırlık İslam hâkimiyeti döneminde Yahudi ve Hıristiyan varlığı hep devam etmiştir. Şüphesiz Endülüs Müslümanları'nın tarihe örnek teşkil eden bu davranışları, Kuran ahlakının insan hayatına sunduğu bir güzellik ve çözümdür. Allah Kuran-ı Kerim'in pek çok ayetinde insanlara karşı şefkatli ve adaletli olmayı emreder. Dolayısıyla Endülüs Müslümanları'nın bu şahsiyetli karakterleri kendilerine Kuran'ı rehber edinmelerinden kaynaklanmaktadır. Allah Müslümanlarda görülen bu üstün ahlak özelliğini bir ayette şöyle bildirir:

"Onlar ki, yeryüzünde kendilerini yerleştirir, iktidar sahibi kılarsak, dosdoğru namazı kılarlar, zekatı verirler, ma'rufu emrederler, münkerden sakındırırlar.Bütün işlerin sonu Allah'a aittir. Hac Suresi- 41
 
ruveyda Çevrimdışı

ruveyda

İyi Bilinen Üye
Site Emektarı
Kaynaklar :
1. Aycan İrfan, “Emevîler Dönemi İç Siyasî Gelişmeleri (661-750)” A.Ü.İ.F.D, Sayı 39,s.147-175 Ankara 1999, * ATÇEKEN, Prof.Dr.İsmail Hakkı “Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr”, Araştırma Yayınları, Ankara,2002, s.20
2. İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (276/889); el-İmâme ve's-Siyâse thk. Tahâ Muhammed ez-Zeynî), I-II, Beyrut,İmâme, II, 51. İbn Abdülhakem, Fütûh, 203-204. Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi, Kültür Bakanlığı Yayınları,2002
3. İbn Izârî, el-Beyânü’l-Muğrib fî Ahbâri’l-Endelüs ve’l-Mağrib, İbn Kuteybe Beyrut, el-İmâme ve’s-Siyâse, E. Levi Provençal, 1983, I,çev.Meryem Özdemir, s.40-42; * Atçeken,Prof.Dr.İsmail Hakkı Septe (Ceuta) Kontu Julianus ve Endülüs’ün Fethinde Müslümanlara Yardımlarıyla İlgili Tartışmalar”, SÜİFD, sayı: 16, Konya, 2003, s. 27-49.Dipnot bkz.
4. Sa’d Zağlûl, Tarihû’l-Mağrib, I, 246. ve . Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi,Kültür Bakanlığı Yayınları,s.178, * Atçeken, A.g.e.s.39 Tarihi Kaynakların Dipnotlarına bkz.
5. Endülüs Müslümanlar - I Siyasi Tarihi . Prof.Dr.Mehmet Özdemir, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994. s.165 * Kültür Bakanlığı Yayınları, Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi,s.184,Tarihi Kaynakların Dipnot. Bkz, S. Muhammed Imâmuddin, Endülüs Siyasî Tarihi (710-1613), çev: Yusuf Yazar, Ankara, * Atçeken,İsmail,Endülüs Fethi,A.g.e.s.21,Tarihi Kaynakların Dipnot.bkz.
6. Mehmet Özdemir, Endülüs Müslümanları-1, Siyasi Tarihi, Ankara, 1994, s.8 ; Ayrıca bkz: Philip K.Hitti, Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi, çev: Salih Tuğ, İstanbul, 1989, III, 776 ; Şükrî Faysal, a.g.e, s.178
7. İbn Kuteybe, İmâme, II, 60-62,Kültür Bakanlığı Yayınları, A.g.e.s.185 Tarihi Kaynaklar Dipnot bk.z * Atçeken,”Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr”, A.g.e,s.30
8. İbnü’l Esir, İslam Tarihi, M. Beşir Eryarsoy çev: İstanbul: Bahar Yayınları, 1986, c. 4 s. 503; Ameer Ali, A Short History of The Saracens, 1927, p.108. Endülüs Emevi Devleti Sosyo Ekonomik Yapısı,Faruk Bal,Yüksek Lisans Tezi,Marmara Ünv.2005 * ATÇEKEN,Prof.Dr.İsmail Hakkı “Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr”,A.g.e s.29
9. Hâlid es-Sûfî, a.g.e., s.77 ; Hitti,Philip H.Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi, çev: Salih Tuğ, İstanbul, 1989.III,s. 776 ; Mehmet Özdemir, “Endülüs”, DİA, İstanbul, 1994, XI, 211 ; * S.Muhammed Imâmuddin, Endülüs Siyasî Tarihi, çev: Yusuf Yazar, Ankara, 1990, s.25-26.
10. Collins,Roger, Visigothic Spain, 409-711, Yayın: Wiley-Blackwell, 2004. P.102-105
11. Claude Cahen, Doğuşundan Osmanlı Devleti’nin Kuruluşuna Kadar İslâmiyet, çev: Esat Nermi Erendor, İstanbul, 1990, s.36.
12. S.M.Imâmuddin, A.g.e. s.25-26.
13. Mûsâ b. Nusayr’ın Endülüs’teki fetihleriyle ilgili fazla bilgi için bkz: Ahbâru Mecmû’a, s.24-27; İbnü’l-Kûtiyye, s.77-78; Makkarî, I, 257-263; İsmail Hakkı Atçeken, a.g.e., s.68-75. * Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi, Kültür Bakanlığı Yayınları, A.g.e.s.185 * Özdemir,Mehmet,Endülüs Müslümanları, A.g.e. s.18
14. Septe (Ceuta) Kontu Julianus ve Endülüs’ün Fethinde Müslümanlara Yardımlarıyla İlgili Tartışmalar”, SÜİFD, sayı: 16, Konya, 2003, s. 27-49. * Bkz. İbn Abdülhakem, Fütûh, 205. Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi,Kültür Bakanlığı Yayınları
15. T.D.V. İslam Ansiklopedisi, Prof.Dr.Mehmet Özdemir “Endülüs”, C..11, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995. * ATÇEKEN, Prof.Dr.İsmail Hakkı “Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr,A.g.e. s.20 * Özdemir,Mehmet,Endülüs Müslümanları,Siyasi Tarihi,A.g.e.s.18,s.43
16. İbn Haldûn, Târîhu İbn Haldûn, thk: Halîl Şehâde, IV, s.150, 2.baskı, Beyrut, 1988.Atçeken,Sebt Kontu Julianus, A.g.e.s.43
17. En-Nüveyrî, Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb, thk: Hüseyn Nassâr, Kahire, XXIV,s. 47 1983. Atçeken,Sebt Kontu Julianus,A.g.e.s.43
18. El-Makkarî, Nefhu’t-Tîb min Ğusni’l-Endelüsi’r-Ratîb, thk: Yûsuf eş-Şeyh el-Bukâî, Beyrut, 1986. I, 221. Atçeken,Sebt Kontu Julianus, A.g.e.s.43
19. T.D.V. İslam Ansiklopedisi ,A.g.e,Vol.7 s.141, Kültür Bakanlığı Yayınları,A.g.e,s.186,Tarihi Kaynaklar,Dipnot Bkz. * ATÇEKEN, Prof.Dr.İsmail Hakkı “Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr”A.g.e.s.25
20. ATÇEKEN, Prof.Dr.İsmail Hakkı “Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr”,A.g.e.s,20 * Kültür Bakanlığı Yayınları, Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi,A.g.e.s.186, * T.D.V. İslam Ansiklopedisi,Özdemir, Mehmet,Endülüs Maddesi,A.g.e,Vol.7 s.141,* Lévi-Provençal, Évariste, “Histoire de l'Espagne musulmane” çev:Meryem Özdemir,s.435, Maisonneuve & Larose, 1999, * The Catholic Encyclopedia, Volume XIV,Ramon Ruiz Amado, Nihil Obstat,History of Spain,1912.New York.
21. Callcott,Maria,History of Spain,Vol.I,p.33,"İspanya Kraliyet Arşivleri - Real Academia España"Madrid,Spain * T.D.V. İslam Ansiklopedisi ,A.g.e,Vol.7 s.141, ATÇEKEN, Prof.Dr.İsmail Hakkı “İlk Endülüs Valisi Abdülaziz b.Musa b.Nusayr ve Öldürülmesi,2002 * S. Muhammed Imâmuddin, Endülüs Siyasî Tarihi (710-1613), çev: Yusuf Yazar, Ankara
22. Ali Abdurrahman el-Haccî, et-Târîhu’l-Endelüsî, 5. Baskı, Dımeşk, 1997, s.66.
23. Atçeken,İsmail Hakkı,Mûsâ b. Nusayr’ın Endülüs’teki fetihleriyle ilgili fazla bilgi için bkz: Ahbâru Mecmû’a, s.24-27;İbnü’l-Kûtiyye, s.77-78; Makkarî, I, 257-263; İsmail Hakkı Atçeken, a.g.e., s.68-75.* The Catholic Encyclopedia,A.g.e. Volume XIV * Kültür Bakanlığı Yayınları, Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi,A.g.e.187
24. Kültür Bakanlığı Yayınları Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi,Dipnot. bkz,İbn Abdülhakem, Fütûh, 207. s.187
25. Mûsâ b. Nusayr’ın Endülüs’teki fetihleriyle ilgili fazla bilgi için bkz: Ahbâru Mecmû’a, s.24-27; İbnü’l-Kûtiyye, s.77-78; Makkarî, I, 257-263; İsmail Hakkı Atçeken, a.g.e., s.68-75. * Özdemir,Mehmet,Endülüs Müslümanları,Siyasi Tarih, A.g.e.s.18-21,Tarihi Kaynaklar Dipnot.bkz.
26. E. Michael Gerli, Samuel G. Armistead, “Medieval İberia: an Encyclopedia” p.920, Taylor & Francis, 2003 * William Montgomery Watt, Pierre Cachia,“A History of İslamic Spain” p.210, Edinburgh University Press, 1996 *ATÇEKEN, Prof.Dr.İsmail Hakkı “Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr,A.g.e.s.20-22 * Özdemir,Mehmet,Endülüs Müslümanları, A.g.e.s.18-21,Tarihi Kaynaklar Dipnot.bkz. * William Montgomery Watt, Pierre Cachia,“A history of İslamic Spain” p.210, Edinburgh University Press, 1996
27. The Catholic Encyclopedia, Volume IX, J.C. GREY,History of Portugal,Dipnot.bkz.1912. New York * M. Dit Hattab, s. 69-71. Prof.Dr.İsmail Hakkı “Endülüs'ün Fethi ve Musa b.Nusayr,A.g.e.s.20-22 * E. Michael Gerli, Samuel G. Armistead, “Medieval İberia: an Encyclopedia,A.g.e.Vol.7,p.123 * Özdemir,Mehmet,Endülüs Müslümanları,Siyasi Tarih, A.g.e.s.18-21,Tarihi Kaynaklar Dipnot.bkz.
28. ATÇEKEN, Prof.Dr. İsmail Hakkı ,İlk Endülüs Valisi Abdülaziz b.Musa b.Nusayr ve Öldürülmesi,Dipnot.S. Abdülazîz Sâlim, s.109-110. SÜİFD, Konya, 2002 * The Catholic Encyclopedia, A.g.e. Volume IX
29. İmamüddin, Endülüs Siyasi Tarihi, A.g.e.s. 36 * Özdemir,Mehmet,Endülüs Müslümanları,Siyasi Tarih, A.g.e.s.26-28 * Historia de España Musulmana, Anwar G. Chejne, Pilar Vila, p.432,Michigan Üniversitesi,1980
30. İmamüddin, Endülüs Siyasi Tarihi, p. 37. * Velîd b. Abdülmelik’in Mûsâ b. Nusayr’la ilişkileri ve onu Şam’a geri çalışma sebepleri hakkındaki yorumlar için bkz: İsmail Hakkı Atçeken, “Endülüs'ün Fethi ve Musa b. Nusayr A.g.e., s.89-93
31. Ahbâru Mecmû’a, s.2 ; Makkarî, I, 263. ATÇEKEN,Musa b.Nusayr, A.g.e. s.90-91
32. Bkz: İbn Haldûn, Târîhu ibn Haldûn, thk: Halil Dehâde, 2.Baskı, Beyrut, 1988, IV, 151.
33. Özdemir,Mehmet “Endülüs’ün Yıkılış Sürecinde Öne Çıkan Bazı Hususlar”, A.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi,s.233-254, XXXVI,1997
34. El-Haccî, Abdurrahman Ali, et-Târîhu’l-Endelüsî, s. 144,Kahire, 1983
35. Ahbâru Mecmûa, müellifi meçhul,Aktaran: İbrahim el-Ebyarî, s.110 vd, Kâhîre, 1981
36. Özdemir Mehmet, Endülüs Müslümanları Siyasi Tarihi, A.g.e. s.16
37. İnân M.Abdullah, Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs, 2.baskı, Kahire,1988.
38. Bilim Araştırma Vakfı ” İlmi Araştırma Dergisi, Sayı:8 Haziran 2002. s.30


İSPANYANIN FETHİ
ENES MERİÇ

ENDÜLÜS İSLAM MEDENİYETİ

www.el-endulus.com
 
E Çevrimdışı

endulustarih

Yeni Üye
İslam-TR Üyesi
RUVEYDA İSİMLİ KULLANICIYI BURADAN UYARMAK İSTİYORUM... İSPANYANIN FETHİ ADI ALTINDA AÇTIĞINIZ MAKALEYİ SİTEMİZDEN ALARAK HİÇBİR
İSİM VE KAYNAK GÖSTERMEDEN KULLANMIŞSINIZ. BU TİP ŞEYLERİN AKADEMİK ÇEVRELERDE VE BİZİM TARAFIMIZDAN HİÇ HOŞ KARŞILANMADIĞINI
VURGULAMAK İSTİYORUM. FORUMA YAZMIŞ OLDUĞUN MAKALEYE İSTİNADEN ADRESİMİZİ YAZMA GEREĞİ DUYDUK...FORUMUN SAHİPLERİNİDE BU TİP ŞEYLERE
KARŞI DUYARLI OLMAYA DAVET EDİYORUM....

İSPANYANIN FETHİ
ENES MERİÇ

ENDÜLÜS İSLAM MEDENİYETİ
www.el-endulus.com

Ispanya'nin Fethi

http://www.el-endulus.com/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=43
 
ruveyda Çevrimdışı

ruveyda

İyi Bilinen Üye
Site Emektarı
özür dilerim kardeşim hemen düzeltiyorum.....konuya odaklandığımdan o ayrıntıyı kaçırmışım tekrar özür dilerim.........aslında bu tip düşünen kişilerden ve yerlerden bir yazı veya makele eklemek doğru değil ........
 
Üst Ana Sayfa Alt